web analytics

Mannencrème

Langzaam maar zeker weten steeds meer mannen de weg naar de schoonheidssalon te vinden. Vallen de heren der schepping nu ook ten prooi aan de ‘schoonheidsmythe’, waar vrouwen door feministen voor worden gewaarschuwd? Of wordt het getut met maskers, smeersels en stijfsels eindelijk het onschuldige vermaak dat het in wezen is?

De eerste Jil Sander Beauty Pure Studio for Men is een feit! Gevestigd in een winkel waar alleen “mannenzaken” verkrijgbaar zijn, van de dagelijkse scheerbenodigdheden tot de meest luxe cadeau-artikelen, kunt u vanaf heden nog een stapje verder gaan: U kunt genieten van huidverzorgende gezichts- en lichaamsbehandelingen in de Beauty Pure Studio for Men.

Ik besluit een stapje verder te gaan. Als ik mij in de hoofdstedelijke PC Hooftstraat meld bij parfumerie Douglas for Men, tegenhanger van het aangrenzende Douglas voor Haar, tref ik het: Maudy Takken, de schoonheidsspecialiste, heeft nog wel tijd voor een standaardbehandeling tussendoor. Ik volg haar naar het keldergewelf – links het kamertje voor de dames, rechts het kamertje voor de heren, waar ik zal worden ingewijd in de geheimen van de schoonheidsverzorging. Op de achtergrond herken ik de stem van Barbara Streisand (‘I always dreamed I’d find the perfect lover, but he turned out to be like any other man‘). Mijn primitieve angst voor witte jassen en tandartsstoelen maakt al snel plaats voor de weldaad van het warme kompres. Daarop volgt een zinneprikkelende reinigingsmassage, ‘ook goed voor de doorbloeding’. Fase drie, de huidpeeling of scrub, bestaat uit het polijsten van de hoofdhuid met een zachte crème, ter verwijdering van dode huidcellen en schilfers. Maudy buigt zich over me heen en masseert mijn voorhoofd met een zachtzoemend borsteltje. ‘De herenhuid is gevoeliger’, hoor ik haar welwillend doceren. ‘Bij de peeling gebruiken we daarom meestal geen hoornlaagverwekende werkstoffen. Dunner bindweefsel, minder vet dan bij vrouwen, de zenuwen dichter aan de oppervlakte. Mannen zijn niet voor niets zo kleinzerig.’ Ik laat het me met welbehagen aanleunen.

Het succes van de gemengde kapsalon lijkt naar de schoonheidsstudio te zijn overgeslagen. Niet langer behoren mannen die de ontspannende handen van een schoonheidsspecialiste opzoeken tot de trendsettende early minority. Maudy behandelt ze in alle leeftijden: gearriveerde heren die tussen de bedrijven door even komen ontstressen, maar ook jongens van in de twintig die met een investering in hun schoonheid alvast op hun succes vooruit denken te lopen. Voor het vooruitstrevende mannelijke PC-publiek is cosmetica heel gewoon geworden. Volgens de filiaalmanager van Douglas vor Men, de sinds november 1991 geopende geurwinkel voor mannen, bepalen de mannen hier zelf hun ‘geurkeus’. Dit in tegenstelling tot de traditionele parfumerie, waar driekwart van de herencosmetica nog door vrouw of vriendin wordt aangeschaft.

Inmiddels vormt herencosmetica in de cosmeticabranche de snelstgroeiende deelmarkt. In 1975 raamde de Nederlandse Cosmetica Vereniging de jaaromzet op 29,1 miljoen, in 1985 op 45,7 miljoen, in 1988 al op 71 miljoen gulden. Uiteraard zijn het niet alleen mannen die de zelfpresentatie steeds actiever ter hand nemen. Tot het jaar 2000 verwacht het Economisch Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf een jaarlijkse toename van de cosmeticaconsumptie met 2,5 procent tot bijna twee miljard gulden per jaar. Vooral jongeren blijken gretige kopers van geurtjes en smeersels. Ook al nemen heren nog maar circa tien procent van de totale omzet voor hun rekening, onder jongens wordt er meer getut dan ooit: in 1988 deden de jaarlijkse cosmetica-uitgaven van jongens tussen de dertien en negentien jaar (f 240,-) al niet meer voor onder voor die van meisjes (f 380,-). Vooral de trend in het herengeurensegment wordt in de wereld van de cosmetica-industrie met genoegen gadeslagen. ‘Die markt gaat grandioos vooruit’, zegt Nanou Huijbregts, vertegenwoordigster van het eerbiedwaardige Franse parfumhuis Guerlain. ‘En je zult zien, over een paar jaar lopen mannen er nog weer beter en verzorgder bij.’ Het aanbod van herenparfums valt niet meer bij te houden en er gaat geen maand voorbij zonder de introductie van een nieuwe geur. Zo wacht de Nederlandse man in september de introductie van Héritage, de nieuwe geurlijn van Guerlain. Huijbregts maakt van de doelgroep van Héritage geen geheim: ‘De man die het gemaakt heeft. Héritage is een geur voor de gevorderde gebruiker. Jonge jongens kunnen dit nog niet aan.’

Maatschappelijk succes gedijt bij parfumgebruik. In de cosmeticareclame is het een overbekend thema: parfum wordt vanouds voorgesteld als het ticket tot een wereld waarin de weelde, vrije tijd en mobiliteit grenzeloos zijn. Opmerkelijk bij de opgang van het herenparfum is de ijver waarmee de cosmetica-entrepreneurs benadrukken dat de hedendaagse man die zijn lichaam met zorg omringt ‘zich ten volle van zijn mannelijkheid bewust is‘. Alsof de traditionele beeldvorming rond het damesparfum – romantiek, vrouwelijkheid, behaagzucht – de aantrekkingskracht van het herenparfum dreigt te ondermijnen. Alsof achter de behoefte van mannen aan reukwaters waarmee de lichaamsgeur wordt gemaskeerd of aan crèmes waarmee de vochtbalans van de hoofdhuid wordt hersteld, een feminiene preoccupatie met uiterlijk schuil dreigt te gaan. In Kosmetiek, vakblad voor de parfumeriedetailhandel, treffen we bloemrijke beschrijvingen aan van de ideale mannelijke consument. Deze lijkt zijn mannelijke eigenschappen rechtstreeks te ontlenen aan de geur die hem omringt.

‘De geur is zo samengesteld dat het net is alsof je met een Jaguar een ritje door de countryside maakt. Achtereenvolgens kom je tegen: lavendel, basilicum, thijm, bosbessen en klaver. Jaguar zelf typeert daarom de kop als “fris, groen en landelijk”. Het hart is houtachtig, bloemig en kruidig, terwijl de semi-oriëntaalse staart met zijn leder- en tabaksnoten heel stoer en mannelijk aandoet, maar zeker niet macho. Daarvoor is de geur te verfijnd.’

‘De mannen voor wie dit parfum bedoeld is, zijn zo zelfbewust dat ze voor hun gevoelens durven uitkomen; onafhankelijke mannen met een zinnelijke uitstraling […] Man 4 heeft een sterk en tegelijkertijd gevoelig karakter door een mengeling van edele houtsoorten, kruiden en tabak. De geur is een mix van klassieke en moderne elementen met een mannelijke uitstraling.’

Als we Kosmetiek mogen geloven, streeft de sensuele maar besluitvaardige man van nu naar vernieuwing, al blijft zijn belangstelling uitgaan naar traditionele waarden. Hij zoekt, hoewel hij naar avonturen verlangt, de klassieke zekerheid. Ook in mode en cosmetica. Hij toont – met mate – zijn emoties, durft zich uit te leven in kleding en uiterlijk. Zijn favoriete geur suggereert pure mannelijkheid, passie, kracht, zinnelijkheid en harmonie.

De carrosserie moet glanzen

Zo wordt de sluimerende angst voor vervrouwelijking beteugeld door het herenparfum in te bedden in een klassiek masculien idioom. De mannenhuid heeft een lagere zuurgraad en een hogere talkafscheiding dan die van vrouwen, en behoeft dus eigen cosmeticaproducten. Zeggen de parfumeurs. De dermatologische handboeken zwijgen opvallend over die veronderstelde verschillen. Hooguit wordt enig onderscheid in beharing en bindweefsel geconstateerd. Zolang de fabrikanten geheimzinnig doen over de chemische samenstelling van hun producten, bestaat over de eigenheid van mannencosmetica sowieso weinig duidelijkheid. Die eigenheid bepaalt ook niet het bestaansrecht van de afzonderlijke mannenlijn. Het gaat om retoriek: de behoefte aan cosmetica wordt voorgesteld als een vanzelfsprekend onderdeel van de viriele habitus. Kosmetiek: ‘De carrosserie moet glanzen. De vanzelfsprekendheid die op het auto-onderhoud van toepassing is, geldt al evenzeer voor huidverzorging.’

De Française Irène Waterham, uitbaatster van parfumerie La Jeunesse (‘sinds 1946’) in de Leidsestraat, klapt veelbetekenend op de rug van haar hand. ‘Dáár waren de mannen vroeger bang voor, hè. Als ik die middeltjes gebruik, ben ik van de verkeerde kant. Het was taboe. Het was verwijfd. Nu helpt hun vrouw ze zelf over de drempel. Die neemt eens een flaconnetje mee. Mannen worden steeds meer gesoigneerd. Gesoigneerd, maar mannelijk. Dat schoonheidsideaal komt terug. Als ze er zo bleek uitzien als een cachet d’aspirine, pomponneren ze zich toch gewoon een beetje? Ik vraag me weleens af: hoeveel mannen zitten stiekem met hun vinger in de crème als de badkamerdeur op slot is?’

Wie dat wil, kan de sluipende overname door mannen van ijdele lichaamsgewoonten natuurlijk bekritiseren als een entree in de ‘narcistische consumptiecultuur’ en een vlucht uit het ‘keurslijf van het kostwinnerschap‘ (Barbara Ehrenreich). Wie dat wil, kan ’s mans investeringen in tijd, geld en moeite om zo voordelig mogelijk voor de dag te komen interpreteren als een uitbreiding van de ‘tirannie van de schoonheidsmythe’ (Naomi Wolf). Maar er is nog een optie. Lichamelijke aantrekkelijkheid is immers een van de zeldzame vormen van kapitaal waarop mannen niet het alleenrecht hebben. Toen onverschilligheid voor het uiterlijk nog het exclusieve voorrecht van mannen was, konden zij vrouwen opzadelen met het idee-fixe van een nooit te bereiken perfectie. Nu moeten ze concurreren op een terrein en onder voorwaarden waar vrouwen van oudsher veel vertrouwder mee zijn. Zodra schoonheidseisen gemeengoed worden, zullen ze er steeds minder toe doen. Misschien worden de huidverzorgende gezichtsbehandelingen dan eindelijk als de onschuldige privégeneugen gezien die ze volgens de cosmetica-lobby altijd zijn geweest.

Ondertussen lig ik onder de vapozone, het gezichtsstoombad, dat door een verkoelende mintcrème wordt getemperd. Daarop volgen uiteraard het verwijderen van de comedones, de mee-eters, en ‘voor het evenwicht van de huid’ het schoonheidsmasker. ‘Het masker werkt als een magneet: het trekt het vocht aan uit de diepere huidlagen’, verklaart Maudy ten overvloede. In de spiegel kan ik constateren dat ik lijk op een pierrot zonder puntmuts. Na tien minuten wordt het benauwd, maar de behandeling is voltooid voordat claustrofobie een kans krijgt. Er volgen meer kompressen, een welriekende lotion en tot slot een moisturizing cream die mijn zomerse bleekheid doeltreffend camoufleert. Ziedaar de afgeronde dagverzorging: opgedept en opgepept vraag ik me even af of ik mezelf in deze gedaante nog herken.

Wanneer ik in de parfumerie afreken (voor 35 gulden was ik veertig minuten onder handen) wil een verkoopster weten wat ik er nou van vond. ‘Tja, een beetje een gevoel als na het vrijen’, hoor ik mezelf zeggen. En zij: ‘Ja ja, ’t is echte verwennerij.’

Die middag voel ik mij sensueel maar besluitvaardig. Er vallen me ongebruikelijke complimenten ten deel. Zo gezond en ontspannen zie ik er zelden uit. Dat ik mijn terracotta teint uit een tubetje heb, zeg ik er maar niet bij.

[De Groene Amsterdammer, themanummer ‘De carrousel der seksen’, 12-08-1992, © Rokus Hofstede]

Print Friendly, PDF & Email