web analytics

Dumas kon niet tellen

Een musical, een toneelstuk, een boek: het kan niet anders of Joop van den Ende Theaterproducties, jeugdgezelschap Artemis en uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep hebben de handen ineengeslagen. Om verwarring en merkenrechtelijke geschillen te voorkomen hebben ze hun product allemaal een net iets andere naam gegeven (respectievelijk 3 Musketiers, De 3 musketiers en De drie musketiers), maar het lijdt geen twijfel dat hier sprake is van een zorgvuldig georkestreerde revival.

Van den Ende legt zich toe op amusement voor het hele gezin, Artemis spreekt van een ‘familievoorstelling voor iedereen vanaf zeven jaar’; zou het chique Athenaeum-Polak & Van Gennep, bekend van succesvolle Dante- en Cervantesvertalingen, met de moeder aller jongensboeken een nieuwe niche willen aanboren? De klassieke typografische vormgeving en de archaïserende vertaling (‘Drommels!’) van W. Scheltens doen eerder het tegendeel vermoeden: deze uitgave, minstens de achtste volledige in onze taal, moet haast wel bedoeld zijn als een poging het boek terug te plaatsen in het marktsegment waarvoor het oorspronkelijk bedoeld was: de literatuur voor volwassenen.

Slaagt het uitgevershuis daarin? Nee, want daarvoor sprankelt de tekst te weinig. En ja, want de potentiële lezer heeft het boek ofwel als kind in een bewerking gelezen, ofwel nog nooit gelezen maar er wel over gehoord, en in beide gevallen bevredigt de nieuwe vertaling een soort elementaire behoefte aan authenticiteit: we willen allemaal wel eens weten of de vier musketiers (Dumas kon niet tellen) nu écht zulke roekeloze vechtjassen zijn, en of er misschien meer is dan dat. En dat is er, want tussen alle vechtpartijen en intriges door krijgen we een mooi beeld van het vroeg-zeventiende-eeuwse Europa – al kunnen de historische personages onmogelijk champagne hebben gedronken, want het procédé daarvoor werd in Engeland uitgevonden en pas omstreeks 1690 in Frankrijk geïntroduceerd.

Alexandre Dumas is geen groot schrijver, als daarmee iemand wordt bedoeld die in een naarstig geciseleerde stijl uiting geeft aan diepe psychologische, sociologische of filosofische inzichten. In De drie musketiers draait alles om twee dingen: de spanning (van cliffhanger tot cliffhanger, want het boek verscheen oorspronkelijk als feuilleton) en het historische tableau. Beide zijn in de serieuze literatuur inmiddels op zijn zachtst gezegd verdacht, of ze moeten gepaard gaan (zoals bij Thomas Rosenboom) met een stijl die duidelijk als ‘literair’ te herkennen valt. Ondanks zijn recente bijzetting in het Panthéon zal Dumas daarom altijd tot de mindere goden van de schone letteren worden gerekend, alle musicals en familievoorstellingen, revivals en authenticiteitsbehoeftes ten spijt.

Toch maar jeugdliteratuur dan? Daar is nog alle ruimte voor spanning en couleur locale. En het is tegenwoordig een volwassen genre.

  • Alexandre Dumas, De drie musketiers, vertaald door W. Scheltens. Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2003.

[de Volkskrant, 25 april 2003, © Martin de Haan]

Print Friendly, PDF & Email