web analytics

Fictieve kunstenaars

Op initiatief van Koen Brams, redacteur en samensteller, verscheen in 2000 bij Nijgh & Van Ditmar de Encyclopedie van fictieve kunstenaars, 250 minibiografieën van schilders en beeldhouwers die hun leven danken aan de verbeelding van schrijvers. Ruim veertig encyclopedisten leverden een bijdrage aan Brams’ bijzondere project, waarvan in 2003 bij Eichborn Verlag een Duitse vertaling verscheen onder de titel Erfundene Kunst. In 2010 is bij JRP Ringier ook een Engelse vertaling verschenen, onder de titel The Encyclopedia of Fictional Artists.

De Encyclopedie van fictieve kunstenaars is de bakermat van een nieuw, hybridisch literair genre, een kruising van literaire kritiek, kunstenaarsbiografie en fictioneel encyclopedisch lemma. Hieronder een overzicht van de bijdragen die Hof en Haan aan het genre hebben geleverd.

  • Aladdin
    Beeldend kunstenaar, schrijver, souffleur, experimentator, actief in Brussel in de jaren 90 van de twintigste eeuw. Werd in de jaren '90 onder uiteenlopende identiteiten waargenomen in Brussel. Hoewel Aladdin tot op de dag van vandaag verstoken is gebleven van erkenning, verdient hij bijzondere vermelding als artistiek vernieuwer, of toch tenminste als uitvinder van de spiegeldruktechniek. Het ...
  • Barent, Kobus
    Nederlands schilder (geb. nabij Dordrecht, Nederland, omstreeks 1630). Zijn biografie vertoont een opmerkelijke overeenkomst met de geschiedenis van zijn vaderland: zijn jeugd werd bepaald door de strijd tussen land en water, zijn volwassenwording stond in het teken van het verzet tegen de Spaanse overheersing. Pas op rijpe leeftijd, nadat de vrede was getekend, kwam zijn ...
  • Bernard
    Belgisch schilder, actief in Vlaanderen voor en na de Tweede Wereldoorlog. Geboren en getogen in de armoedige arbeidersbuurt van een Vlaams industriestadje, als laatste telg van een kroostrijk gezin. Op jonge leeftijd was hij het slachtoffer van een verkeersongeluk. De gebrekkige genezing van de beenwond had tot gevolg dat Bernard zijn hele leven mank liep. ...
  • Burgonde, Georges
    Frans schilder, actief na de Tweede Wereldoorlog. Prominent vertegenwoordiger van de Parijse School, de Franse pendant van de vooral in de Verenigde Staten gewortelde lyrische abstractie. Tijdens zijn leerjaren aan de kunstacademie verwierf hij enige bekendheid met erotische tekeningen, maar al snel schakelde hij over op werk waarin de gewaarwording van de natuur het uitgangspunt ...
  • Canterel, Martial
    Frans experimenteel genie (geb. Montmorency, Frankrijk; actief ca. 1910) dat zich bewoog op het raakvlak van kunst en wetenschap. Als bewoner van het landgoed Locus Solus bij Montmorency kon hij in alle rust werken aan zijn grootse projecten, zonder echter van de buitenwereld afgesneden te zijn: de hoofdstad bevond zich op slechts een kwartier afstand, ...
  • D’Angelo, Lorenzo (bijgenaamd: Lorentino)
    Italiaans schilder (geb. in Arezzo, Italië, 15de eeuw), pupil van Piero della Francesca. Droeg samen met onder meer Melozzo da Forlì bij aan Piero's fresco's in de Bacci-kapel van de San Francesco-basiliek in Arezzo (Geschiedenis van het Heilige Kruis), die beschouwd worden als diens meesterwerk. Nam omstreeks 1460 deel aan een door de stad Siena ...
  • Doxa, Johan
    Belgisch schilder en miniaturist, actief in het begin van de 20ste eeuw. Geboren in de Zespenningenstraat, in de Brusselse benedenstad, als zoon van een speelgoedverkoper. Tussen zijn vijftiende en zijn eenentwintigste bezocht hij de hoofdstedelijke academie. Hij bewoonde een zolderkamer in het ouderlijk huis en schilderde portretten, beelden van heiligen en kleine kruiswegen. Verkopen deed ...
  • Ethal, Claudius
    Brits schilder en verzamelaar (†Parijs, 16 mei 1899). Eind 19de eeuw was Ethal de favoriete portretschilder van de Londense aristocratie; in mondaine kringen gold hij als arbiter elegantiarum en zijn reputatie reikte tot Parijs, Wenen en New York. Hij werd ge•nspireerd door het werk van Hogarth, Reynolds, Goya, Rops, Burne-Jones, Khnopff en Toorop, maar zijn ...
  • Freccia, Tebaldeo (bijgenaamd: Tebaldeo)
    Florentijns schilder (Firenze, 16de eeuw) uit de school van Rafaël, van wie hij mogelijk een leerling was. Naast Rafaël was zijn grote voorbeeld de ‘goddelijke Buonarroti’, beter bekend als Michelangelo. Tebaldeo achtte zichzelf een onbelangrijk kunstenaar wiens liefde voor de schone kunsten beter tot uiting kwam in de passieve contemplatie van andermans werk dan in ...
  • Gacougnol, Pélopidas-Anacharsis
    Frans kunstenaar (†1880). Behalve als schilder was hij actief als beeldhouwer, tekenaar, dichter, musicus en criticus. Hij illustreerde de fabels van La Fontaine op doek en in bas-reliëfs, en droeg satirische tekeningen bij aan verscheidene periodieken. Hij was de uitvinder van de Milesiaanse buste: het konterfeitsel van een illustere persoon in marmer of brons, afgebeeld ...
  • Gamelin, Évariste
    Frans schilder, actief omstreeks 1789. Aanvankelijk schilderde hij, geheel volgens de toenmalige mode, hoofse scènes in de trant van Watteau en Fragonard, maar nadat hij gewonnen was geraakt voor het revolutionaire gedachtengoed verwierp hij die als uitwassen van monarchistische verdorvenheid. Star en rechtlijnig van aard, had hij hoe dan ook maar weinig talent voor erotische ...
  • Jacques
    Frans beeldhouwer (1819–1844). Tijdens de Julimonarchie maakte hij in Parijs deel uit van de Kring der Waterdrinkers, een genootschap van kunstenaars en bohémiens. Het genootschap was opgezet naar het voorbeeld van het Cenakel van de Vierwindenstraat, bekend uit Balzacs Illusions perdues. In tegenstelling tot de helden van Balzac, wisten de Waterdrinkers hun artistieke ambities niet ...
  • Juréal (bijgenaamd: Signor)
    Meester Juréal, beeldhouwer te Mechelen, actief in het begin van de 16de eeuw, tijdens de landvoogdij van Margaretha van Parma, de gulden tijd waarin Mechelen het 'Firenze van het Noorden' was, en een brandpunt van humanisme. Juréals werk behoort evenwel nog tot de middeleeuwen: zijn inspiratie was zuiver christelijk, hij werkte slechts in zandsteen en ...
  • Lemoens, Bertrand
    Belgisch beeldend kunstenaar, actief op het einde van de 20ste eeuw. In de kunstopvatting van Bertrand Lemoens was de wisselwerking tussen kunst en maatschappij een vertrekpunt. Zijn faam dankte hij onder meer aan een Gedenksteen voor Verdwenen Personen, waarmee hij tegemoet wilde komen aan de emotionele behoeften van nabestaanden. Dwarsligger no. 28, de installatie die ...
  • Léopold
    Frans miniaturist (†25 mei 1887). Telg van een adellijk geslacht. Volgde met enig succes tekenstudies. Na een vermeende incestueuze relatie met een halfzus sloot hij zich aan bij een expeditie naar Afrika. In Tanganyika, waar tweehonderd expeditieleden onder gruwelijke omstandigheden om het leven kwamen, onderscheidde hij zich door zijn onbaatzuchtige heldendom. Bij zijn terugkeer uit ...
  • Lundgren, Julia
    Zweeds schilderes, actief omstreeks 1900. Julia Lundgren maakte aan het begin van haar carrière deel uit van de groep impressionistische Scandinavische schilders rond Carl Larsson en Søren Krøyer. Later werd ze een leerlinge van Claude Monet. Hoewel Lundgren vroeg met schilderen stopte, was haar loopbaan kenmerkend voor de ontwikkelingen in de schilderkunst rond de vorige eeuwwisseling. ...
  • Marcel
    Frans schilder (1818–1869). Wordt gerekend tot de tweede bohème, de generatie proletarische kunstenaars die elkaar in de woelige jaren '40 van de 19de eeuw vonden in tijdschriften als Le Corsaire-Satan. De bohème, waartoe in die jaren ook figuren als Courbet, Nadar en Baudelaire moeten worden gerekend, was fel gekant tegen het conformisme van de burgerlijke ...
  • Martin, Jed
    Beeldend kunstenaar (Raincy, 1975 - Châtelus-le-Marcheix, ca. 2055), actief in Frankrijk vanaf circa 2000. Zoon van een succesvol aannemer gespecialiseerd in toeristenresorts, kleinzoon van een dorpsfotograaf. Uit Martins adolescentie is een waterverfschilderij bewaard gebleven, Hooitijd in Duitsland, dat wel is vergeleken met een Cézanne; het getuigt van een klassieke schilderkunstige visie, gebaseerd op het begrip ...
  • Masson, Stéphane (bijgenaamd: Stève)
    Franse neo-impressionist (geb. in Vincennes, Frankrijk, 1911), werkend in de lijn van Cézanne en Seurat. Na een periode van armoede, waarin hij niet van zijn penseel kon leven, was enige erkenning als portretschilder zijn deel. Hij vestigde zich in de Parijse buitenwijk Montrouge en hield zich verre van het artistieke milieu. In zijn latere werk ...
  • Medard
    Belgische kunstschilder, actief in de 20ste eeuw. Er is niet zoveel over Medard bekend, en wat we over hem weten gaat terug op één bron, de schilderes Tippetotje , die hem een brave jongen met een bult noemde. Medard ging naar de schilderschool, leerde er landschapjes penselen, die hij kinderlijk signeerde: Medard, met een ...
  • Mesnilgrand, Chevalier De
    Frans schilder, actief in Frankrijk tussen 1815 en 1830. Zoon van een Normandische landjonker, die afzag van alle adellijke titels, behalve die van 'chevalier'. Leed aan een zenuwziekte, een vorm van ruggenmergstering voortvloeiend uit een op jonge leeftijd opgelopen syfilis. Mesnilgrand diende in de Keizerlijke Garde van Napoleon; hij was officier in het tweede huzarenregiment ...
  • Mouezy-Eon
    Aquarellist, beeldhouwer en spion (Frankrijk; actief aan het einde van de 20ste eeuw). Gezien die laatste activiteit lijkt het aannemelijk dat Mouezy-Eon een pseudoniem is, wellicht ontleend aan de roman Pierrot mon ami van Raymond Queneau, waarin de fictieve plaatsnaam Saint-Mouézy-sur-Eon voorkomt. Door zijn spionage-activiteiten heeft Mouezy-Eon weinig geëxposeerd. Niettemin ontwikkelde hij een zeer eigen ...
  • Munster, Charles
    Salzburgse schilder (omstreeks 1800) uit de romantische school. Over zijn werk is niets bekend, behalve dat hij graag in de natuur schilderde en een voorkeur had voor ruïnes en pittoreske plekjes. Charles Munster is tegenwoordig voornamelijk van belang vanwege het dagboek dat hij heeft nagelaten, waarin hij uitlegt waarom hij het schilderen reeds op jonge ...
  • Murdoire
    Frans schilder, actief ten tijde van het Second Empire. Behalve op een grote begaafdheid kon hij bogen op een opmerkelijk en buitengewoon kostbaar procédé, waarvan in de tweede helft van de 19de eeuw vrijwel iedereen onkundig was. Pas in de jaren '60 van de 20ste eeuw zouden de experimenten van Murdoire een artistiek vervolg krijgen ...
  • N.N. (Meester van De psyche)
    Beeldhouwer, actief in Italië in de zestiende eeuw. Ergens in de 19de eeuw werd in de tuin van een nonnenklooster in Rome, bij het delven van een graf voor een jonge non, een witmarmeren beeld opgegraven. Het was een psyche, een jonkvrouw met vlindervleugels, naar de mythe van de beeldschone Kretenzische koningsdochter die de liefde ...
  • N.N. (Meester van Worstelende negers in een kelder des nachts)
    Frans schilder (geb. eind 19de eeuw). Dankt zijn faam aan zijn monochrome schilderijen, waaronder het beroemde meesterwerk in zwarte trant, getiteld Worstelende negers in een kelder des nachts, dat voor een aanzienlijke dot dollars door een Amerikaanse verzamelaar werd aangekocht. De schilder ging er prat op dat hij niet behoorde tot het soort bespottelijke knoeiers ...
  • Niemand, Willy
    Zwitsers beeldend kunstenaar, actief tussen 1950 en 1980. Begonnen als graficus, maakte hij veelbesproken affiches voor Swissair en Nestlé. Omstreeks 1960 stapte hij over op de schilderkunst. Hij bracht twee jaar door in de Verenigde Staten en onderging de invloed van minimal art en poor art. Uit die tijd stamt zijn reputatie van mensenhater en ...
  • Ole
    Deens schilder, actief in het midden van de 20ste eeuw. Liep begin jaren '50 op IJsland scheurbuik op, waarna een al oude tuberculose werd gediagnosticeerd. Ole bracht daarop enige jaren in een Deens sanatorium door, op Jylland, nabij het stadje Harsted. Daar sloot hij vriendschap met een van de oprichters van COBRA, de Belg Christian ...
  • Pellerin
    Frans schilder, actief in het midden van de 19de eeuw. Typische vertegenwoordiger van de eerste generatie bohèmekunstenaars, die van zich deed spreken tijdens de Julimonarchie, het koningschap van Louis-Philippe. Hij koesterde een aan idolatrie grenzende verering voor de grote meesters, Correggio, Murillo, Callot, Rembrandt, Goya en Michelangelo (die hij vergeleek met Shakespeare). Hij las alle ...
  • Richard, Joseph
    Frans schilder, actief in de tweede helft van de 19de eeuw. Exponent van de naturalistische school waartoe ook Cyprien Tibaille behoorde. Richard leefde op een zolderkamer in Montmartre en onderscheidde zich in niets van het gemene volk in wier midden hij zijn leven sleet. Hij schilderde portretten van de volksmeisjes met wie hij ...
  • Schatt, Oscarke
    Belgisch beeldhouwer, actief in de eerste helft van de 20ste eeuw. Oscarke Schatt groeide op in een verarmd, kleinburgerlijk gezin in het gehucht Ter-Muren. Hij bezocht de tekenschool, waar hij twee eerste prijzen behaalde in de disciplines modulatie en tors. Oscarke droomde van een toekomst als beeldhouwer. De kleine Ondine, die hij huwde, wilde hij ...
  • Schaunard, Alexandre
    Frans musicus en schilder (1823–1887). Was bevriend met de bohémiens Marcel , Rodolphe en Colline, met wie hij de zogeheten Vier Musketiers vormde. Ontwikkelde een vernuftig systeem om op de pof te leven: zijn zogeheten vlottende schuld breidde hij uit over een steeds groter netwerk van crediteuren, zodat hij ze tegen elkaar kon uitspelen ...
  • Soti, Charles
    Frans schilder, actief in het einde van de 20ste eeuw. Bewoonde een gerenoveerd kasteel op het Franse platteland. Viel ondanks de nagenoeg ideale scheppingsvoorwaarden die daar heersten regelmatig ten prooi aan creatieve crises. Die crises bestonden voornamelijk uit wachten, zoals hij het zelf uitdrukte, ‘op de ideale samenkomst van licht, muziek en ongeduld’. De zuivere ...
  • Staal, Duco van der
    Nederlands schilder (geb. omstreeks 1870). Van hem is slechts bekend dat hij omstreeks de eeuwwisseling langdurig in Italië verbleef; dat hij in Rome archeologische studiën deed en een atelier bewoonde in de Via del Babuino, waar hij zich wijdde aan het verzamelen van kunstvoorwerpen en het aquarelleren; dat hij aanvankelijk in contact stond met de ...
  • Tarr, Frederick
    Brits schilder, actief in het begin van de 20ste eeuw. Verhuisde op jonge leeftijd naar Parijs en genoot enige bekendheid in de internationale kunstenaarskolonie aldaar. Frederick Tarr gold als een impressionist maar hij onderschreef ook het toentertijd modieuze kubisme. Hij schilderde vrijwel alleen portretten, vaak in helleniserende trant. Tarr hing een individualistische, ascetische kunstopvatting aan. ...
  • Théorème
    Frans schilder. Trouw aan zijn hooghartige kunstopvatting verbood hij zichzelf te schilderen als hij niet door inspiratie werd gedreven. Doorgaans werkte hij aan het verrijken van zijn sensibiliteit in de cafés van Montmartre en aan het verfijnen van zijn kritische zin door zijn schilderende vrienden te observeren. Wanneer hem naar zijn eigen werk werd gevraagd, ...
  • Tibaille, Cyprien
    Frans schilder, actief in de tweede helft van de 19de eeuw. Cyprien Tibaille begon zijn schildersloopbaan als leerling van de hofschilders Cabanel en Gérôme. Hun academische formules liet hij spoedig varen, waarna hij trachtte zijn sporen te verdienen als landschapschilder. De gevestigde vertegenwoordigers van het genre slaakten jammerkreten bij het aanhoren van zijn theorieën. Naar ...
  • Tippetotje
    Belgische schilderes, actief na de Tweede Wereldoorlog. Over het leven van Tippetotje is een schat aan documenten beschikbaar, onder meer brieven en transcripties van gesprekken met de dagbladschrijver Johan Janssens, en verslagen van excursies met Meneer Colson, ambtenaar. Tippetotje was niet van zins nieuwe wegen te banen in de schilderkunst, en stond bepaald wantrouwig tegenover de ...
  • Ulrich
    Romantisch landschapschilder (1774–1840). Geboren in Greifswald, aan de Baltische Zee, in het toentertijd tot Zweden behorende Pommeren. Ulrich studeerde aan de kunstacademie in Kopenhagen en vestigde zich in 1795 in Dresden, waar hij zijn oeuvre schiep en trouwde, waar hij roem oogstte en stierf. Ulrich was van kindsbeen af gezegend met een groot artistiek talent, een ...
  • Vere, Martin de
    Frans schilder (actief in Parijs in de jaren '50 van de 20ste eeuw). Tot halverwege de jaren '50 waren zijn doeken, geheel in de lijn van de in Frankrijk dominante abstractie, louter op visuele verhoudingen gebaseerd. Vervolgens vertoonde zijn werk een opmerkelijke evolutie, ‘zoals een melodielijn zich welft rond een naakt ritme’, in de formule ...
  • Vladim
    Belgisch-Russische beeldhouwer, actief omstreeks 1970. Vladim, een oorlogskind – zijn moeder ontmoette zijn vader tijdens de Arbeitseinsatz – kon in België niet aarden. Hij wilde slechts beeldhouwwerken maken uit oudroest en schroot en verder met rust worden gelaten. Over zijn materiaalkeuze was hij stellig: ‘Op onzinnige wijze verspilt men nieuw materiaal om er de afschuwelijkste ...
Print Friendly, PDF & Email