web analytics

Masson, Stéphane (bijgenaamd: Stève)

Franse neo-impressionist (geb. in Vincennes, Frankrijk, 1911), werkend in de lijn van Cézanne en Seurat. Na een periode van armoede, waarin hij niet van zijn penseel kon leven, was enige erkenning als portretschilder zijn deel. Hij vestigde zich in de Parijse buitenwijk Montrouge en hield zich verre van het artistieke milieu. In zijn latere werk zijn surrealistische invloeden aanwijsbaar. Bekendheid verwierf hij met een serie droomlandschappen. Als meest geslaagde doek geldt het onirische De Drempel van de tuin: op een halfopen deur in een muur valt de schaduw van een menselijke gestalte, waarvan alleen een hand zichtbaar is; daarachter strekt zich een verlaten tuin uit die zich tot in het oneindige lijkt te herhalen. Zijn beroemdste werk is evenwel het grote doek De Baadsters van Idalie, drie naakte vrouwen bij een meer, geheel in de geest van Cézanne.

Stève Masson heeft niet alleen als kunstenaar van zich doen spreken. In zijn Parijse periode werd hij in luxebordelen en in de onderwereld rond Pigalle gesignaleerd. Hij baarde opzien tijdens de Swaine-affaire, ofschoon zijn precieze rol onopgehelderd bleef. In het Hôtel Drouot, het beroemde Parijse veilinghuis, bood hij tot zeshonderdduizend Franse franc voor een reeks kartonnetjes met zwart-witte geometrische figuren, een set spiegels en een elektromotor. Deze behoorden tot de nalatenschap van professor Swaine, filosoof, voormalig huisgenoot en vriend van Masson. Volgens brieven van Masson zouden de door professor Swaine ontworpen figuren, op juiste wijze opgesteld, in beweging gezet en door spiegels vermenigvuldigd, een hypnotisch effect opleveren. Zo zou het verleden opnieuw kunnen worden opgeroepen, als een droom bij vol bewustzijn. De befaamde psychiater Glanzmann, lid van de Academie van Geneeskunde en een van de weinige intimi van Swaine, gebruikte naar verluidt Swaines installatie bij de succesvolle behandeling van twee depressieve patiënten. Glanzmann zelf heeft zich in het openbaar evenwel nooit uitgelaten over genoemde experimenten. Masson gaf in zijn correspondentie toe als proefpersoon van Swaine te hebben gediend, en zijn hele verdere leven zou hij vergeefse pogingen in het werk hebben gesteld de drempel naar de gematerialiseerde droom opnieuw te overschrijden. Bij de verkoop in het Hôtel Drouot werd Swaines installatie voor zeshonderdduizend en één Franse franc aangekocht door een zekere M. Théron, commissaris van een groot metaalbedrijf, die alle onderdelen, uitgezonderd de elektromotor, terstond liet vernietigen. Het geheim van Swaines hypnotiseermachine is nooit ontrafeld.

Na de Swaine-affaire, eind jaren ’50, verkocht Masson vrijwel al zijn doeken aan de bekende Amerikaanse handelaar Klusberg, die hem al geruime tijd tot die transactie trachtte te bewegen. De Drempel van de tuin werd voor achthonderdduizend Franse franc aangekocht door Beuckler en maakt tot op heden deel uit van de gelijknamige collectie. Masson emigreerde naar de Verenigde Staten, waar zijn productiviteit weliswaar sterk afnam maar de prijzen van zijn doeken onverminderd stegen. Hij wijdde zich aan abstracte kunst, zwart-witte geometrische figuren die volgens sommigen geïnspireerd waren op de mobiles van Calder. Masson was in de artistieke society befaamd voor zijn feesten met een strikt toelatingsbeleid. Zijn ouderdom werd getekend door depressies en alcoholisme.

  • André Hardellet, Le seuil du jardin, 1966; Jean Lahougue, ‘Seuils’, in: La ressemblance et autres abus de langage, 1989

[Lemma uit Koen Brams, Encyclopedie van fictieve kunstenaars (Nijgh & Van Ditmar, 2000), © Rokus Hofstede]

Print Friendly, PDF & Email