Een groot aantal artikelen op deze site is gewijd aan het werk van Marcel Proust (1871-1922). Hieronder een lijst (die in de toekomst thematisch zal worden uitgesplitst).
- Zichtbaarheid of dienstbaarheid. Hoeveel schrijver is een vertaler? 21 december 2022Vertalers treden uit de schaduw, het heeft er tenminste de schijn van dat ze in onze contreien iets minder onzichtbaar aan het worden zijn. Onder invloed van de recente open brief gelanceerd door Annemart Pilon en Martin de Haan, beloofde een hele reeks uitgevers de namen van vertalers voortaan op het boekomslag te zullen vermelden. ...
- Proust 100 jaar dood: zeven redenen om hem eindelijk eens te lezen 18 november 2022U hebt hem al jaren in de kast staan, maar hij schrikt u af. Te dik. Te oud. Te wuft. Te moeilijk. Denkt u, en u hebt ongelijk. Zeven redenen om hem eindelijk eens te lezen. 1. Iedereen heeft het altijd over Proust De eerste reden is er eigenlijk geen. Wat kan u het schelen dat iedereen ...
- Eicel zoekt zaadcel: Proust in de kiem 28 oktober 2022In de Franse pers wordt al van de heilige graal gesproken: de herontdekking én publicatie van een van de beroemdste kwijtgeraakte manuscripten ooit. Auteur: Marcel Proust, de man van tien miljoen – want zoveel lettertekens telt zijn megaroman À la recherche du temps perdu ongeveer, die daarmee volgens het Guinness Book of Records de twijfelachtige ...
- Annie Ernaux bedacht de autobiografie zonder ‘ik’ 10 oktober 2022NOBELPRIJS LITERATUUR Annie Ernaux gold al enkele jaren als kanshebber, nu heeft Franse schrijfster de Nobelprijs echt binnengehaald, als 17de vrouw op 119 laureaten. Een portret door haar Nederlandse vertaler Rokus Hofstede ‘Pour venger ma race’: een veelzeggende uitspraak van kersvers Nobelprijswinnares Annie Ernaux in de recente documentaire Les années Super 8, gemaakt door zoon David ...
- Troost en betekenis 21 december 2020reeks het leven, een gebruiksaanwijzing ‘Waar ik er niet helemaal bij hoor, daar voel ik me thuis’ Rokus Hofstede is een auteur, al schrijft hij nooit onder eigen naam. Nu hij de prestigieuze Martinus Nijhoff Vertaalprijs 2021 krijgt, wordt de vertaler tot zijn grote verrassing uit de schaduw gehaald. ‘Benieuwd wat ik te zeggen heb.’ Guinevere Claeys DSL, zaterdag ...
- Een piramide van verloren tijd 18 september 2017Verschenen in het Vlaamse cultuurmagazine Rekto:Verso: een dossier over Onze tijd. Redacteur Wannes Gyselinck interviewde Rokus Hofstede over (het vertalen van) Proust. We nemen het interview over met toestemming van de auteur. Door Wannes Gyselinck Geen kunstenaars die meer over tijd en tijden moeten reflecteren dan vertalers van literaire klassiekers. Zeker vertalers van Proust. Rokus Hofstede haalde ...
- Approches de Proust (fragment) 8 november 2016Conclusion : une traduction rapprochée D’après Antoine Compagnon, la grande originalité de Proust est que son roman peut se lire à la fois comme un roman du XIXe siècle et comme le premier anti-roman, ou méta-roman, théorisant sur son propre déroulement. Dans cette perspective, la modernité de la Recherche ne tient pas tant aux thèmes qui ...
- Hoe Hof en Haan victorie kraaiden 29 juni 2016Wat is het grootste vertaalprobleem dat u bent tegengekomen? Elke tekst is onvertaalbaar tot het tegendeel is bewezen. Zo ook het werk van Marcel Proust. Zijn eindeloos lange zinnen zijn een grote uitdaging voor een Nederlandse vertaler, omdat het Nederlands zich (met name door de plaats van de persoonsvorm, de beperkte verbuigingsmogelijkheden en de onmogelijkheid om ...
- Bloeiende meisjes 2 mei 2016Vaak gestelde lezersvraag: gaan wij verder met Proust, en zo ja, wanneer valt het volgende deel te verwachten? De beslissing om verder te gaan is al een tijdje genomen. De uitgever is enthousiast, wij zien het wel zitten om tot ver na de pensioengerechtige leeftijd onmogelijke zinnen te vertalen, het enige probleem is de financiering. Proust ...
- De witte geur van roet (bis) 22 april 2016In Swanns kant op laten wij het haardvuur de hele ruimte witkalken met de geur van roet. Marco Kamphuis noemde dat in zijn NRC-recensie een 'uiterst ongelukkige vertaling' – waarop wij reageerden met de constatering dat het een 'prachtig oxymoron' uit de koker van Proust zelve betreft: badigeonner = witkalken. Geuren hebben geen kleur. Heel strikt genomen is er ...
- De cocotte en de lichtekooi 9 april 2016Op het platform voor literaire kritiek De Reactor, een fraaie recensie van Swanns kant op van de hand van Clemens Arts: prachtig verwoord, overtuigend geanalyseerd, voor mij een bewijs ten overvloede dat vertaalkritiek kritiek in optima forma kan zijn. Vertaalkritiek zoomt immers in op het meest eigene van literaire kunst, vorm en stijl, en voegt ...
- Thérèse Cornips (1926-2016) 8 maart 2016‘Als je ziet hoe ik met vertalen bezig ben – dat is verschrikkelijk, zoveel als je kunt variëren. Vertalen is zo moeilijk omdat de taal zo oneindig veel mogelijkheden heeft. Ik heb lang geleden Tom van Deel wel eens horen zeggen dat een echt goede vertaler altijd in één keer het juiste woord koos. Hij ...
- Het innerlijke boek: Marcel Proust 16 december 2015Doop een cakeje in de thee, laat de kruimels op je tong uiteenvallen en je vergeten jeugd herrijst in al zijn glorie. De toverformule, door Marcel Proust uitgebreid beschreven in Combray, het eerste boek van het eerste deel (Swanns kant op) van de romancyclus die niet voor niets Op zoek naar de verloren tijd heet, zal ...
- Maarten ’t Hart over Swanns kant op 28 juli 2015Maarten ’t Hart over Swanns kant op
- Lekker vroeg naar bed 24 juni 2015En toch zit me nog iets dwars in de beginzin van onze Proust. In het Frans klinkt in 'de bonne heure' vaag ook 'de bonheur' door. Niet dat dat nu zo heel belangrijk of briljant gevonden is (het klinkt er om precies te zijn altijd in door, niet alleen in de beginzin van À la ...
- Swanns kant op: nog één keer de beginzin 16 juni 2015Ook Marco Kamphuis heeft het in zijn recensie over de beginzin van Swanns kant op. Hij vindt dat het element 'lang' van 'Longtemps' niet zomaar kan worden weggelaten; schrijft Proust immers niet: ‘jarenlang was mijn jeugd, wanneer ik ’s nachts wakker lag en eraan terugdacht, niet meer dan een handvol geïsoleerde herinneringen voor mij... totdat ik een ...
- Reactie van Marco Kamphuis 16 juni 2015Marco Kamphuis reageert als volgt op onze vorige post: In een reactie op mijn NRC-bespreking van Swanns kant op wijzen de vertalers, Martin de Haan en Rokus Hofstede, erop dat wat ik voor slordigheden aanzag, in feite bewuste vertaalkeuzes zijn. Een criticus moet er altijd van uitgaan dat de vertaler zijn woorden zorgvuldig heeft gekozen, stellen ...
- De witte geur van roet 12 juni 2015Vandaag in NRC: een recensie van Swanns kant op door Marco Kamphuis. En niet zomaar een recensie, maar een behoorlijk forse kritiek op onze vertaling. Noemde Arie Storm onze vertaling in Het Parool gisteren (hier op Blendle) nog de beste Proustvertaling die hij in het Nederlands heeft gelezen, vandaag waait de wind uit een heel andere ...
- Swanns kant op: de leestekens 9 juni 2015Vraag: was een nieuwe Proust-vertaling nodig? Antwoord Eric de Kuyper in Agenda magazine: Toch wel. Omdat de vorige Nederlandse vertalingen toch altijd wat stroef waren. Je voelde heel goed dat de vertalers moeilijkheden hadden en dat vergemakkelijkt de lectuur natuurlijk niet. Wat in het Frans vlot leest, wordt in het Nederlands snel stijf en droog. Proust ...
- Swanns kant op: was die nieuwe vertaling nou nodig? 29 mei 2015De vraag klinkt voortdurend: was die nieuwe vertaling van Du côté de chez Swann nou nodig? We hadden er toch al een, of twee, of ergens daartussenin? Was er na Glenn Gould een nieuwe opname van de Goldbergvariaties nodig? De vraag is tamelijk onzinnig. De 'noodzaak' van een nieuwe uitvoering kan pas door die nieuwe uitvoering zelf worden ...
- Swanns kant op: de kerk van Combray 26 mei 2015De apsis van de kerk van Combray, valt daar wel iets over te zeggen? Ze was zo plomp, zo verstoken van kunstzinnige schoonheid en zelfs van godsdienstige bezieling. Het kruispunt van straten waarop ze uitkeek lag wat lager, en aan de buitenkant verhief haar plompe muur zich op een ondermuur van volledig ongepolijste steenblokken vol ...
- Swanns kant op: de titel 22 mei 2015De eerste woedeaanvallen zijn al gerapporteerd. Swanns kant op? Hoe halen ze het in hun hoofd! Du côté de chez Swann was in 1913 een bijzonder ongewone titel: spreektalig, en verre van verheven-literair zoals de toenmalige conventies vereisten. Prousts vrienden raadden hem de titel ten zeerste af vanwege de aperte lelijkheid ervan, en hijzelf twijfelde nota bene of het ...
- Een onmogelijk voorstelbare nieuwe vorm 12 mei 2015Op 12 mei 2015 is het zover: Swanns kant op, het openingsdeel van Prousts beroemde roman, verschijnt in de Perpetuareeks van Athenaeum-Polak & Van Gennep. Met slechts twee jaar vertraging. In een prachtige, gebonden, lila-turkooizen uitvoering. Inclusief nawoord, exclusief noten. In de quatre-mainsvertaling van Martin de Haan en Rokus Hofstede. En dat alles geheel conform ...
- De knikker van Proust 4 maart 2015In het derde en laatste boekdeel van Du côté de chez Swann, 'Noms de pays: le nom', koopt de jonge ik-persoon 'twee knikkers van een stuiver'. Maar 'met bewondering keek ik naar de glazen knikkers, lichtgevend en elk gevangen in een afzonderlijk bakje, die me kostbaar leken omdat ze stralend en blond als meisjes waren en omdat ze ...
- Verhakkeld stormhout 6 november 2014‘Leve de durvers!’, wordt ons dezer dagen toeroepen door de reclameaffiches van een bankinstelling. Ter illustratie van die leus zien we een foto van respectievelijk een jongetje dat in een boom klimt en een meisje dat van een trap glijdt. De suggestie dat ‘durven’ eigen is aan de jeugd, dat jongeren van nature wild, overmoedig ...
- In Search of a Good First Line 21 juni 2014Translating the first sentence of Proust’s A la recherche du temps perdu into Dutch is not an easy task, as translators Martin de Haan and Rokus Hofstede have found out. Here is how they came to a solution for their new translation of Du côté de chez Swann, due to appear in 2015. It all seems ...
- Vroeg naar bed: de beginzin van Combray 7 april 2014De beginzin van Prousts A la recherche du temps perdu is voor de Nederlandse vertaler een lastige, zoals trouwe lezers van het blog Hof/Haan weten. Het lijkt zo makkelijk: Longtemps, je me suis couché de bonne heure. Geen begripsproblemen, geen dubbele bodems, geen opvallende woorden, geen onvertaalbaar idioom, geen moeilijke zinsconstructie, geen gemarkeerd taalregister, geen lastige woordspelingen, geen ...
- Hof en Haan praten over Proust 14 maart 2014Hof en Haan praten over Proust
- Honderd jaar verloren tijd: de modernistische kathedraal van Marcel Proust 15 januari 2014Kent u Marcel Proust? In het Amsterdamse café Kapitein Zeppos kende niemand hem, die late avond in januari 2010 toen de twee jongens aan het buurtafeltje nog nooit bleken te hebben gehoord van de ‘Shakespeare van de twintigste-eeuwse Franse literatuur’ (zelfs dat autoriteitsargument mocht niet baten) en we dus maar besloten een spontane steekproef onder de ...
- Proust in Padua 25 november 2013Van 14 tot 16 november, op de kop af honderd jaar na de verschijning van het origineel, vond in het Italiaanse Padua een congres plaats over het vertalen van Du côté de chez Swann. Mijn geluk was dat ik dat congres kon bijwonen: vijftien lezingen gewijd aan het vertalen van de tekst die collega Haan ...
- Arm Nederlands! 14 mei 2013Tijdens het vertalen van Proust valt me maar weer eens op over hoe weinig middelen het Nederlands (in vergelijking met de ons omringende talen) beschikt om de relaties tussen woorden in een zin duidelijk te maken. Ga maar na: In tegenstelling tot het Duits kent het Nederlands geen naamvallen (die behalve een grotere variatie in de ...
- Swanns kant: work in progress 9 mei 2013Er is een tijd geweest dat ik vroeg naar bed ging. Soms was mijn kaars nog maar net uit of mijn ogen vielen dicht, zo snel dat ik niet de tijd had om bij mezelf te zeggen: ‘Ik val in slaap.’ En een halfuur later werd ik wakker van de gedachte dat het tijd was ...
- Swanns kant: de stand van zaken 6 mei 2013Het is stil op Hof/Haan en dat heeft een reden. Wij proberen namelijk uit alle macht de verloren tijd in te halen en onze Proustvertaling tot een goed einde te brengen. Onze uitgever, Athenaeum-Polak & Van Gennep, heeft inmiddels laten weten dat een verschijning van Swanns kant precies honderd jaar na het origineel (dat in ...
- Pharmacie Anglaise Swann 26 november 2012Onbegrensd is de rijkdom aan dromen, fantasieën en betekenissen die door de verteller van de Recherche aan bepaalde namen wordt gehecht. De ontdekking van de namen was zelfs, aldus Roland Barthes in zijn essay 'Proust et les noms', het poëtische evenement dat het schrijven van de Recherche 'op gang bracht'. De roman ontwikkelt zich uit ...
- Tijdloze tijd in Arles 16 september 2012'Voor vertalers is contact met de brontaal en –cultuur en met anderstalige collega's die uit dezelfde taal vertalen van het allergrootste belang. Een relatief bescheiden, maar zeer doeltreffende mogelijkheid daartoe vormen de vertalershuizen...', heet het in het Vertaalpleidooi. Zo gezegd zo gedaan: deze zomer heb ik vier weken in Arles verbleven, aan het Collège International ...
- De libertijn en de lichtekooi 30 juli 2012In de openingsbladzijden van Prousts Un amour de Swann – de roman-in-de-roman die het tweede deel van Du côté de chez Swann vormt – wordt Odette de Crécy, een van de 'getrouwen' van de salon van mevrouw Verdurin en de toekomstige maîtresse van Charles Swann, tot driemaal toe gekarakteriseerd als hoer. Op de jonge vrouw van ...
- Nu nog Gordiaanser! 28 februari 2012Een kort naschrift bij mijn vorige post. Van de lange Proustzin die ik daarin besprak, citeerde ik o.a. deze vertaling van Thérèse Cornips: Ach, ik wist niet dat, heel wat treuriger dan de kleine dieetzonden van haar man, mijn gebrek aan wilskracht, mijn zwakke gezondheid en de onzekerheid die daaruit voortvloeide voor mijn toekomst, mijn grootmoeders ...
- Gordiaanse knoop 9 februari 2012Als Marcel Proust ergens om bekendstaat, is het wel om zijn lange, meanderende zinnen. Het vertalen van dat soort zinnen is vaak geen sinecure, met name om twee redenen: Het Nederlands maakt zeer spaarzaam gebruik van tegenwoordige deelwoorden, terwijl het Frans er (net als het Engels) in grossiert. Deelwoordconstructies zijn in het Frans een ideale manier ...
- De bel en de klepel 11 januari 2012Voor Hof en Haan staat het jaar 2012 in het teken van Marcel Proust, van wie we Du côté de chez Swann vertalen voor de Perpetuareeks van Athenaeum-Polak & Van Gennep. Het is een tamelijk gewaagde onderneming, want er bestaan al twee andere vertalingen van dit deel van de Recherche, waarvan de recentste (door Thérèse Cornips) ...
- Proust et la Hollande 19 november 2011Welke buitenlandse schrijver is onder Nederlandse academici het meest reçu? Marcel Proust lijkt een goede kanshebber. Wij hebben een actieve Nederlandse 'Marcel Proust Vereniging', die lezingen en workshops organiseert, een tweetalige website onderhoudt, een tweejaarlijks bulletin het licht doet zien en sinds 2003 elk jaar een nummer uitbrengt van het tijdschrift Marcel Proust Aujourd'hui. Het ...
- Bijtijds gaan slapen (bis) 18 juli 2010Eerder citeerde ik de beginzin van Du Côté de chez Swann in de nieuwe vertaling van Thérèse Cornips: 'Lang ben ik bijtijds gaan slapen.' Over dat 'gaan slapen' schrijft Miriam Rasch in haar recensie op 8Weekly: Deze beginzin is meteen een statement van de nieuwe vertaling. In de vorige luidde die namelijk: 'Heel ...
- Bijtijds gaan slapen 3 juli 2010'Lang ben ik bijtijds gaan slapen.' Zo begint Op zoek naar de verloren tijd in de vertaling van Thérèse Cornips. De vertaalster bekent meteen kleur door het neutrale 'de bonne heure' te vertalen met een woord (bijtijds) dat weliswaar ook 'vroegtijdig' kan betekenen, maar waarvan 'de thans [= in de tweede helft van de 19de ...
- Proust in liefde 1 februari 2010‘De buren in de kamer naast mij bedrijven elke dag de liefde met een heftigheid die me jaloers maakt. Als ik bedenk dat ik daar zelf minder bij voel dan bij het drinken van een glas koud bier, benijd ik mensen die zo hard kunnen schreeuwen dat ik eerst meende iemand vermoord te horen worden, ...
- De zichtbare vertaler 15: Steekproef 23 januari 2010U wist het misschien nog niet, maar over vijf jaar bestaan er geen papieren boeken meer. Dat zit zo. In Amerika, waar alle technologische en commerciële ontwikkelingen van de laatste vijftig jaar zijn bekokstoofd, verkoopt de allergrootste online boekhandel inmiddels meer elektronische dan papieren boeken. Duitsland en Frankrijk hebben onder leiding van dezelfde online boekhandel ...
- Tirade 31: Meer lucht! 5 augustus 2009De École Normale Supérieure in de Rue d’Ulm te Parijs is het meest prestigieuze onderwijsinstituut op Franse bodem. Elke zichzelf respecterende Franse intellectueel heeft er zijn opleiding genoten, de school telt twaalf Nobelprijswinnaars onder haar alumni, en het was dan ook niet zonder trots dat het driemanschap Marjan Hof (Martin de Haan, Jan Pieter van ...
- Marcel Proust, ‘De grafstenen in de kerk van Combray’ 1 april 2009Maar is er dan niet een Muze die de sporen van het zo vluchtige mensenbestaan alsnog liefderijk terugvindt in de dingen? Aan maar weinig levens gaat zij geheel onopgemerkt voorbij. Op een dag openbaart ze zich. Op een dag, en juist op plaatsen waar we haar nog nooit hadden gezien, komt ze ons tegemoet wanneer ...
- Marcel Proust, Tegen Sainte-Beuve, fragment 22 januari 2009Dat smalle reepje boven de gordijnen vertelt me door zijn mate van helderheid wat voor weer het is en deelt nog voor het me dat vertelt de stemming ervan aan me mee. Maar ik heb het niet eens nodig. Al lig ik nog naar de muur gekeerd, en al is het reepje nog niet eens ...
- Marcel Proust, Tegen Sainte-Beuve, nawoord 22 januari 2009Van essay tot megaroman Lange tijd werd aangenomen dat Marcel Proust tussen 1896, het jaar waarin hij debuteerde met de bundel Les Plaisirs et les jours, en 1910, het jaar waarin hij zou zijn begonnen aan À la recherche du temps perdu, het luie leventje van een saletjonker leidde. Weliswaar vertaalde hij met hulp van zijn ...
- Slaapkamerverhalen 1 december 2008Suite in het Crystal van Olivier Rolin (1947) – overigens schitterend vertaald door Katelijne de Vuyst en Marij Elias – is een buitenissig literair object: een mozaïek van verhalen in de vorm van een verzameling uitputtend beschreven hotelkamers. Het wil de verwezenlijking zijn van een door Georges Perec (1936-1982) gepland maar onvoltooid gelaten project, Plaatsen ...
- Marcel Proust, Het vervloekte ras, fragment 8 november 2004behoorde tot het ras van die mensen, minder met zichzelf in strijd dan de schijn doet vermoeden, die juist vanwege hun vrouwelijk temperament een viriel ideaal hebben en in het leven net als alle andere mannen zijn, maar alleen aan de buitenkant; op de plaats waar bij ieder van ons, gegraveerd in het facet ...
- Roland Barthes, ‘Lang ben ik vroeg naar bed gegaan’ (fragment) 7 oktober 2004Juist hier, op het midden van mijn weg, op het toppunt van mijn eigenheid, heb ik twee lievelingsboeken teruggevonden (eerlijk gezegd heb ik ze al zo vaak gelezen dat ik niet meer weet wanneer de eerste keer was). Het eerste boek is een grote roman zoals die helaas niet meer worden gemaakt: Oorlog en vrede ...
- Toekomstmuziek 1 december 2003‘Bij hervertalingen dient uitdrukkelijk de noodzaak van de hervertaling te worden gemotiveerd. Vaak wordt een hervertaling uitsluitend gemotiveerd met de opmerking "de bestaande vertaling voldoet niet / is verouderd". Met een dergelijke motivering kan het FdvL niet uit de voeten.’ We herkennen dadelijk het strenge Fondsproza. Het Fonds heeft een punt, of zelfs twee. Waarom overdoen ...
- De beschermende nevel van de herinnering 18 april 2003Dit jaar wordt hij 90. Claude Simon, Nobelprijswinnaar en voormalig kopstuk van de Nouveau Roman, heeft alle grote conflicten van de moderne tijd meegemaakt. Een aantal ervan beschreef hij in zijn werk: de Koude Oorlog (na zijn Nobelprijs werd hij door Gorbatsjov uitgenodigd), de Tweede Wereldoorlog (hij ontsnapte zelf uit een Duits krijgsgevangenenkamp), de Spaanse ...
- Tovertaal 3: De zoekgeraakte tijd 15 september 2002Marcel Proust, wie kent hem niet. Zijn meesterwerk, de megaroman Op zoek naar de verloren tijd, wordt deze zomer herdrukt in een goedkope editie (7 delen in cassette, 3472 pagina’s, € 69,50) in de onvolprezen en zwaar bekritiseerde vertaling van het trio C.N. Lijsen, M.E. Veenis-Pieters en Thérèse Cornips, dus vanaf nu is zelfs de ...
- Marcel Proust, ‘Het innerlijke boek’ 24 april 2002[Dit fragment uit Le Temps retrouvé, het laatste deel van À la recherche du temps perdu, bevat Marcels bespiegelingen over het realisme. De aanleiding voor deze kenmerkende monologue intérieur is het weerzien, na jaren, van de rode kaft van François le Champi, een streekroman van George Sand waaruit zijn moeder hem ooit heeft voorgelezen, zoals ...