Geplaatst op

Non est Bielefeld

Two bees went looking for Bielefeld. At the indicated spot they saw a lot of houses and buildings, but no Bielefeld.

Two rabbits went looking for Bielefeld. At the indicated spot they saw a lot of roads and streets, but no Bielefeld.

Two lions went looking for Bielefeld. At the indicated spot they saw a lot of people shouting and running, but no Bielefeld.

‘This “Bielefeld” is just a primitive belief, an idea without substance,’ the animals said to each other: ‘Non est Bielefeld.’ This conclusion still holds.

… > Lees verder
Geplaatst op

‘Frag’ nicht…’

In Übersetzerhaus Looren bracht ik dit jaar een nijvere junimaand door met werken aan vertalingen van Roorda en Johannin. Intussen verscheen mijn discrete debuut in de Duits-Zwitserse letteren: Nöis für öis, het sufferdje van Wernetshausen – het dorp in het Zürcher Oberland waar het vertalershuis is gevestigd – publiceerde bijgaand stukje – over het volkslied van een liefde en de dood van een tenor.

 

… > Lees verder
Geplaatst op

Zomerdromen

Het is weer eens erg rustig op Hof/Haan. Toch hebben we niet stilgezeten: binnenkort verschijnt bij Lebowski onze vertaling van J.-K. Huysmans’ En ménage, onder de mooie dubbelzinnige titel Aan de vrouw. En in de tussentijd heb ik zelf een masterclass portretfotografie bij Richard Dumas gedaan. Nieuw beroep erbij?

… > Lees verder
Geplaatst op

Filter-column: Vertalen in de toekomst

Ruim tien jaar na *Overigens schitterend vertaald is er weer een vertaalpleidooi. Het heet verTALEN voor de toekomst (hier te downloaden), en het vrolijke woordspel in de titel maakt al duidelijk waar de nadruk dit keer vooral ligt: niet op literatuur, maar op taal – om precies te zijn op 1) de afnemende belangstelling in Nederland en Vlaanderen (blijkens de instroom van talenstudenten) voor andere buitenlandse talen dan het Engels, 2) het daardoor verschralende aanbod aan talen in de vertaalopleidingen, 3) de beperkte middelen om studenten Nederlands in het buitenland goed te leren vertalen, en 4) een beetje los daarvan, de kwetsbare positie van literair vertalers, die het vak niet aantrekkelijk maakt.

… > Lees verder
Geplaatst op

Wegens succes geprolongeerd: zomercursus literair vertalen F-N in Autun

Na het succes van vorig jaar nu opnieuw in Autun (Bourgogne): zomercursus literair vertalen Frans-Nederlands o.l.v. onze medewerker Haan. Drie of vier dagen (afhankelijk van het aantal deelnemers) diepgaande bespreking van thuis voorbereide tekstfragmenten, waarbij  alle onderdelen van het vak vanzelf aan bod komen: ‘technische’ dingen zoals ritme, klank, zinsbouw, realia, verwijzingen, humor, beeldspraak, maar ook zaken als vertaalstrategie, vertaalopvatting etc.

In augustus (week 34) vertalen we een aantal korte beschouwende teksten van Michel Houellebecq, in juli (week 28) waarschijnlijk liefdesbrieven van François Mitterrand.

… > Lees verder
Geplaatst op

Boze witte man

Aan de rand van de wereld is herdrukt! En niet zomaar herdrukt: ik heb het hele boek aangepast naar de stand van zaken anno 2019 en er vier nieuwe stukken aan toegevoegd, waaronder ‘Doodgaan II’ van Houellebecq zelf (een commentaar op ‘Doodgaan I’) en een stuk over Serotonine. Voor de gelegenheid hier alvast een voorproefje. Deze tekst zal op 16 mei ook centraal staan tijdens een gesprek tussen psychiater Dirk De Wachter en mijzelf in het Brusselse debatcentrum deBuren.

… > Lees verder
Geplaatst op

Houellebecq in Amsterdam

Michel Houellebecq bracht afgelopen vrijdag een verrassingsbezoek aan Amsterdam, waar hij samen met zijn vrouw Lysis het Boekenbal en de presentatie van Serotonine bijwoonde.

Michel Houellebecq en zijn vrouw Lysis op het Boekenbal © Martin de Haan
… > Lees verder
Geplaatst op

Serotonine verschenen!


De zevende roman van Michel Houellebecq is vandaag in vertaling verschenen. De eerste foutjes worden al gesignaleerd op Twitter. Wie vindt de meeste?

‘In Mogelijkheid van een eiland […] had ik aanvankelijk geschreven dat Daniel uit zijn Bentley stapte. Een paar maanden later wees mijn Nederlandse vertaler […] me erop dat de Bentley vijftig bladzijden eerder was verkocht; normaal gesproken had Daniel uit zijn Mercedes moeten stappen. Niemand bij de Franse uitgeverij had iets gezien. Bij die parkeerplaats langs de snelweg zag ik de Bentley voor me; ik heb hem braaf door de Mercedes vervangen.

… > Lees verder
Geplaatst op

Over de eerste zin uit ‘De grote angst in de bergen’ van Charles-Ferdinand Ramuz

‘Le Président parlait toujours. La séance du Conseil général, qui avait commencé à sept heures, durait encore à dix heures du soir.’

Het onnozelste eerste zinnetje kan de vertaler die zijn moed bijeen heeft geraapt meteen perplex doen staan.

De lezer van de openingspagina van Ramuz’ roman De grote angst in de bergen, oorspronkelijk gepubliceerd in 1926 als La Grande Peur dans la montagne, wordt geteleporteerd naar een klein bergdorp in het kanton Wallis, ergens eind 19e of begin 20e eeuw, midden in een zich voortslepende vergadering van de dorpsraad – het orgaan voor gemeentelijk zelfbestuur waarin alle volwassen mannelijke dorpsbewoners inspraak hebben, oftewel het hoogste lokale besluitvormingsorgaan, conform de lange basisdemocratische traditie die Zwitserland rijk is.

… > Lees verder
Geplaatst op

Onderworpen: de titel

Vaak wordt me gevraagd waarom de Nederlandse titel van Houellebecqs Soumission niet Onderwerping luidt, in plaats van Onderworpen. Ik ben daarin niet over één nacht ijs gegaan. Het Franse soumission is de letterlijke vertaling van islam, wat zoiets als ‘overgave’ betekent: de overgave van de mens aan God. Het Franse woord is dominant passief. Het Nederlandse woord ‘onderwerping’, daarentegen, is dominant actief en zou als titel onmiddellijk worden gelezen als ‘bedwinging, beteugeling, onderdrukking’. Dat wilde ik voorkomen. Toch zou de eenduidig passieve titel Overgave (bij De Arbeiderspers al ingepikt door Arthur Japin, en dus sowieso geen optie) ook niet echt goed zijn geweest, want ‘soumission’ kán een actieve betekenis hebben, zoals ‘onderwerping’ trouwens ook een passieve betekenis kan hebben (beide worden overschaduwd door de dominante betekenis, tenzij de context anders bepaalt).

… > Lees verder
Geplaatst op

De nieuwe Houellebecq: provocerend en profetisch?

De nieuwe Houellebecq is er! De pers heeft de stoplappen maar weer eens afgestoft: het is boek is uiteraard ‘provocerend’ en ‘profetisch’. 

Mijn eigen leesindruk: Sérotonine is een verrassend intimistische roman zonder al te grootse vergezichten, de eerste sinds De wereld als markt en strijd (1994) die niet langzaam de toekomst in glijdt.

Later meer, eerst maar eens de vertaling zien af te krijgen.

… > Lees verder
Geplaatst op

Kundera weer Tsjechisch?

Opmerkelijk bericht in de media: Milan Kundera zou van de Tsjechische premier Andrej Babiš weer Tsjech mogen worden, nadat het staatsburgerschap van zijn geboorteland hem in 1979 was afgenomen (hij en zijn vrouw Vera bezitten sinds 1981 de Franse nationaliteit).

Mijn eerste reactie: dit moet een politieke publiciteitsstunt van de populist Babiš zijn. Kundera weigert al sinds de jaren 1980 als een Tsjechische schrijver te worden behandeld, niet alleen omdat hij als schrijver zijn moedertaal allang heeft verruild voor het Frans (de definitieve, gezaghebbende editie van zijn hele Oeuvre is verschenen in de Bibliothèque de la Pléiade), maar vooral ook omdat wat hem interesseert niet zozeer de taalkunst, als wel de romankunst is (waarover hij ook tal van essays heeft geschreven).

… > Lees verder
Geplaatst op

De klaagzang van de vertaler

Bij toeval stuit ik bij Bol.com op een klantenrecensie van Maarten Steenmeijers boek over het vertalen van literatuur, Schrijven als een ander (Wereldbibliotheek, 2015). De klant in kwestie, Hettie Marzak, die onder andere ook recenseert voor Literair Nederland, besluit haar betoogje met de volgende constatering:

Steenmeijer geeft interessante feiten en meningen weer en het boek leest heerlijk. Vooral ook alle ‘even’ verhalen over bekende schrijvers weet hij boeiend te brengen. Maar gaandeweg begin ik me te ergeren aan zijn voortdurende gebedel om erkenning van literaire vertalers en de klaagzang over het gebrek daaraan, die volgens mij niet terecht zijn.

… > Lees verder
Geplaatst op

Dr. Elly Jaffé Prijs 2018 naar Martin de Haan

De Dr. Elly Jaffé Prijs 2018 voor de beste vertaling uit het Frans van de afgelopen drie jaar is toegekend aan Martin de Haan, met name voor zijn vertalingen van Jean Echenoz (14), Michel Houellebecq (Onderworpen) en Pierre Choderlos de Laclos (Riskante relaties). ‘De jury is zeer onder de indruk van De Haans volmaakte Nederlandse stijlgevoel, de rijke woordenschat en idiomatische oplossingen waardoor de Franse tekst dankzij deze vertalingen een tweede adem krijgt’, aldus juryvoorzitter Philip Freriks afgelopen donderdag tijdens de bekendmaking van de winnaar in VondelCS in Amsterdam.
… > Lees verder
Geplaatst op

Alliteratie?

Grappig. In antwoord op de vraag of de titel Riskante relaties opzichtig en dus lelijk allitereert, zoals een haastige columnist had vastgesteld, betoogde ik dat het allemaal wel meeviel met die alliteratie omdat de betreffende lettergrepen niet beklemdtoond zijn. Ik nam niet de moeite om de naslagwerken hierover te raadplegen, maar ik ontdek nu dat alliteratie volgens de gangbare visie (wikipedia en naslagwerken) per definitie alleen maar optreedt tussen beklemtoonde lettergrepen! Bittere bloemen, ja, Datumloze dagen ook (beide Jeroen Brouwers), De razende Roeland eveneens, maar Riskante relaties niet.
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: de voetnoten

Pats, de nieuwe Filter valt op de mat. Naast het juryrapport voor de Filter Vertaalprijs 2018 bevat het nummer onder andere ook het traditionele overzicht van het afgelopen vertaaljaar door Ton Naaijkens, die ondanks zijn (helaas niet nader verantwoorde) gehechtheid aan de Morriënversie van Les Liaisons dangereuses wel vrolijk kan worden van mijn nieuwe vertaling.

Naaijkens herinnert me eraan dat ik nog iets wilde schrijven over de vertalersnoten in het boek. Die voetnoten zijn volgens hem ‘weliswaar in de geest van de oorspronkelijke auteur, maar behoorlijk zelfbewust en ongebruikelijk of zelfs not done bij ons.’ Dat klopt, maar het ligt iets subtieler…

De oorspronkelijke auteur, Pierre Choderlos de Laclos, voert zichzelf ten tonele als samensteller en tekstbezorger van de brieven (‘verzameld in bepaalde kring en tot lering van enkele andere openbaar gemaakt door monsieur C*** de L***’) en voegt in die hoedanigheid een groot aantal voetnoten toe: soms informatief, soms oordelend – bijvoorbeeld, p.

… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties dubbel genomineerd!

Afgelopen week werd bekend dat onze trouwe medewerker Haan is genomineerd voor maar liefst twee vertaalprijzen: de Filter Vertaalprijs voor Laclos’ Riskante relaties en de Dr. Elly Jaffé Prijs voor diverse boeken, waaronder Houellebecqs Onderworpen, Echenoz’ 14, Simenons Weduwe Couderc en De gehangene van de Saint-Pholien, en opnieuw Riskante relaties. De feestelijke bekendmaking vindt plaats op 23 april (Filter) en 31 mei (Jaffé). Wij van Hof/Haan feliciteren ook de andere genomineerden van harte!
… > Lees verder
Geplaatst op

Veroverende Franstaligheid

Emmanuel Macron wil het Frans gaan bevorderen. Niks bijzonders voor de president van Frankrijk, zou je denken. Maar Macron is ambitieus, misschien wel wat té ambitieus: hij wil van het Frans wereldtaal nummer 1 maken. Pardon?

De eerste keer dat ik van die nieuwe ambitie hoorde, was toen Macron er op 8 januari zelf over twitterde, vanuit China nota bene, waar hij in de miljoenenstad Xi’an een publiek van Chinese (Chinese!) studenten voorhield: ‘Maak het Frans samen met ons wereldtaal nummer 1 door ook te besluiten Frans te spreken.’ En natuurlijk moest ik meteen denken aan Donald Trump met zijn America first, en aan de reactie van Arjen Lubach daarop.

… > Lees verder
Geplaatst op

Proust en Diderot weer leverbaar!

Het is eindelijk zover: Swanns kant op, het eerste deel van Prousts Op zoek naar de verloren tijd, is weer leverbaar, met een fleurig omslag. We hebben op grond van lezersreacties en eigen herlezing een klein aantal correcties doorgevoerd.

Marcel Proust
Swanns kant op
Vert. Martin de Haan en Rokus Hofstede
Athenaeum-Polak & Van Gennep
ISBN 9789025308933
€ 27,50 (gebonden)

 

 

 

 

Ook Diderots Jacques de fatalist en zijn meester is weer leverbaar, zelf uitgegeven als e-boek:

Denis Diderot
Jacques de fatalist en zijn meester
Vert.

… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: de illustraties van George Barbier

Het kost op eBay momenteel 1800 euro, maar dan heb je ook wat: de genummerde bibliofiele editie van Les Liaisons dangereuses die in 1934 in twee delen (uiteraard in luxe cassette) verscheen bij Le Vasseur, met een twintigtal illustraties van George Barbier. Een van die illustraties, de losstaande sirene die de pagina met het gestempelde nummer siert, is door Bram van Baal gebruikt voor het omslag van Riskante relaties.

Barbier (1882–1932) was een van de belangrijkste Franse illustratoren van zijn tijd.

… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: een paar correcties

Bij het uitkomen van een nieuw boek ontdek ik vaak op de allereerste bladzijde die ik opsla een foutje dat niemand had gezien. Dat viel bij Riskante relaties mee, maar inmiddels heb ik toch een (gelukkig erg langzaam aangroeiend) lijstje van kleine correcties voor een eventuele herdruk:
    • p. 4: de naam van de vormgever van het prachtige binnenwerk ontbreekt: Steven van der Gauw
    • idem: Georges Barbier > George Barbier
    • idem: www.hofhaan.nl > www.hofhaan.nl/laclos/
    • p. 53: wat ik kon doen > wat ik doen kon
    • p.
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: de treffende titel

Waarom is Riskante relaties geen Suske&Wiske-achtige titel, zoals De razende Roeland van Ariosto (vert. Ike Cialona) dat bijvoorbeeld wel is? Omdat, in tegenstelling tot De wilde weldoener, De zingende zwammen, De sissende sampan, De nerveuze Nerviërs, De duistere diamant, De rammelende rally, De snorrende snor, De brullende berg, De briesende bruid, De toornige tjiftjaf, De malle mergpijp, De gladde glipper, De poezelige poes, De vinnige Viking, De vlijtige vlinder, De dartele draak, De maffe maniak, De olijke olifant en nog zo wat van die vrolijke Vandersteentjes, het bepaalde lidwoord ontbreekt.
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: #MeToo

Is marquise de Merteuil een protofeministe? Ik heb de vraag al eerder kort gesteld, mijn antwoord luidde toen ontkennend; ze vecht immers niet voor de positie van de vrouw, alleen voor haar eigen positie. Maar inmiddels heb ik een opmerkelijk tekstje van Laclos gelezen dat misschien een nieuw licht op deze hele kwestie werpt. In de Pléiade met de Œuvres complètes uit 1979, die nog altijd als standaarduitgave geldt, maakt het deel uit van een dossier met als overkoepelende titel Des femmes et de leur éducation.
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties verschenen

Vandaag is Riskante relaties officieel verschenen. Zelf lig ik al dagen ziek op bed, maar dat mag de pret niet drukken!

Later weer meer, onder andere over de prachtige omslagillustratie van George Barbier (afkomstig uit een editie van de Liaisons die in 1934 is verschenen bij Le Vasseur).

… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: u of jij? (vervolg)

Verder waar ik was gebleven (zie mijn vorige post). In plaats van in mijn vertaling de Franse verdeling tussen vous en tu op de voet te volgen, zoals ik aanvankelijk had gedaan om het historische decor te benadrukken, heb ik omwille van de variatie besloten de mogelijkheden van het hedendaags Nederlands optimaal te benutten: goede vrienden tutoyeren elkaar, geliefden in principe ook, terwijl de beleefdheidsvorm ‘u’ juist een zekere afstand (om redenen van respect, hiërarchie of anderszins) aanduidt.

De belangrijkste verandering, waar achtenzeventig van de honderdvijfenzeventig brieven mee gemoeid waren, gold natuurlijk de manier waarop de voormalige geliefden en huidige samenzweerders Valmont en Merteuil elkaar aanspreken: zodra die van vousvoyeren wordt omgezet in tutoyeren, dient ook de algehele toon van hun wederzijdse brieven te worden aangepast – wat precies de extra los(bandig)heid oplevert die ik nodig had voor mijn ‘spagatische’ aanpak.

… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: u of jij?

Eerder schreef ik over de spagaat, zoals ik de aanpak heb genoemd die ik bij het vertalen van Les Liaisons dangereuses heb gevolgd – na te hebben geconstateerd dat mijn aanvankelijke aanpak niet werkte. Een van de dingen die ik na het Grote Inzicht radicaal moest veranderen, was de verdeling tussen ‘u’ en ‘jij’. Dat is altijd een lastig punt bij vertalingen uit het Frans, want vous mag dan volgens het woordenboek ‘u’ betekenen en tu ‘jij’, er zijn ook genoeg contexten waar vous met ‘jij’ moet worden vertaald: de Fransen leggen de grens op een andere plaats en zijn over het algemeen wat formeler, hoewel ze God dan wel weer tutoyeren (waarbij moet worden aangemerkt dat het Nederlandse ‘gij’ oorspronkelijk een vormvariant van ‘jij’ is ).
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: Cécile Volanges

‘Ik heet Cécile Volanges en niet Cécile de Volanges en dat is gek want mama heet wel madame de Volanges omdat ze van adel is.’ Zo – zonder komma’s op plaatsen waar je ze zou verwachten, en met kinderlijk veel nevenschikkende voegwoorden – zou een typische Cécile-zin er in mijn vertaling uit kunnen zien. Ze is het domme gansje van Riskante relaties, het vijftienjarige wichtje dat net uit de kloosterschool komt en aan wie marquise de Merteuil in een PS bij brief 105 schrijft: ‘O, ik vergeet nog iets… één ding.
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: de spagaat

Het meest opvallende en destijds meest vernieuwende aspect van Les Liaisons dangereuses is het stilistisch realisme. Elk personage heeft zijn eigen stijl en verhoudt zich op zijn eigen manier tot de achttiende-eeuwse conventies. Aanvankelijk (behoorlijk lang) legde ik in mijn vertaling daarom sterk de nadruk op die conventies: het korset van de wellevendheid met zijn vereiste elegantie, afstandelijkheid en geijkte formules, waartegen de individuele expressie afsteekt als scheurtjes (en in sommige gevallen forse scheuren) tegen een sierplafond. Het was immers een boek over salons en gepoederde pruiken, dus wat zou ik er anders van moeten maken dan een bedwelmende kostuumroman, in de stijl van de prachtige verfilming door Stephen Frears?
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: Adriaan Morriën

Over Adriaan Morriën (1912–2002) niets dan goeds. Voorvechter van vertalersrechten, mede-oprichter van het Fonds voor de Letteren, docent/goeroe aan het roemruchte Instituut voor Vertaalkunde aan de Universiteit van Amsterdam, medeontdekker van schrijvers als W.F. Hermans, Gerard Reve en Harry Mulisch, auteur van een dertigtal boeken, en natuurlijk vertaler van met name drie klinkende titels: Het verhaal van O van Pauline Réage, De vreemdeling van Albert Camus en Gevaarlijk spel met de liefde van Pierre Choderlos de Laclos. Hij ontving in 1962 de Martinus Nijhoffprijs.

… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: de titel

Eerder (hier) schreef ik vrij uitgebreid over de titel die ik aan mijn vertaling van Les Liaisons dangereuses wilde meegeven: Gevaarlijke verhoudingen. Vooral de directe verwijzing naar Hella Haasses vervolg op het boek, Een gevaarlijke verhouding – Daal- en Bergse brieven (1976), leek me van groot belang. Toch is het Riskante relaties geworden, om redenen die in de commentaartjes onder mijn eerdere blogpost ook al duidelijk worden: 1) het bekt beter, de discrete alliteratie is mooi en komt niet al te gekunsteld over; 2) het klinkt veel moderner (waarover later meer); 3) ‘relatie’ is de enige bruikbare term waarmee ook een persoon kan worden aangeduid met wie men een sociale betrekking heeft, en beide betekenissen zijn in het boek actief: ‘Als hij, zoals je zegt, gewoon maar een voorbeeld is van het risico dat relaties aankleeft, wordt hij daar dan zelf een minder riskante relatie van?’ (brief 32).
… > Lees verder
Geplaatst op

Riskante relaties: Visconde de Valmor

Een paar weken geleden verbleef ik met mijn geliefde in een gerieflijk appartement in Lissabon om even bij te komen van een lange, loodzware vertaalklus die ik eindelijk had volbracht – of althans bijna volbracht, want op de dag voor vertrek werd me duidelijk dat er nog altijd zo’n 3000 woordjes zouden blijven liggen tot na mijn thuiskomst, om nog maar te zwijgen van het nawoord, de correcties en de drukproeven. Niet getreurd: het was een heerlijke week, het weer deed zijn best (30 graden) en het grootste deel van de tijd lukte me het vrij goed om mijn werk uit mijn hoofd te zetten.

… > Lees verder
Geplaatst op

Een piramide van verloren tijd

Verschenen in het Vlaamse cultuurmagazine Rekto:Verso: een dossier over Onze tijd. Redacteur Wannes Gyselinck interviewde Rokus Hofstede over (het vertalen van) Proust. We nemen het interview over met toestemming van de auteur.


Door Wannes Gyselinck

Geen kunstenaars die meer over tijd en tijden moeten reflecteren dan vertalers van literaire klassiekers. Zeker vertalers van Proust. Rokus Hofstede haalde – taalde – diens verloren tijd terug naar vandaag. ‘We zijn maar twee jaar over tijd gegaan.’

Tijd is het alfa en omega van Prousts Op zoek naar de verloren tijd.

… > Lees verder
Geplaatst op

Wilfred Oranje redivivus

In de zomer van 2011 overleed vertaler Wilfred Oranje, pas 59 jaar oud. Het bericht van zijn dood bereikte mij in het kustdorp in Galicië – het Spaanse Galicië, niet het Pools-Oekraïense – waar ik toen op vakantie was. Ik schreef een kort in memoriam, waarvan de slotzin luidde: ‘Ik ben overmand door verdriet, maar ook vol verlangen om, eenmaal thuis, enkele van de door Wilfred vertaalde boeken te herlezen. Nobele zoon, ik groet je!’

Roth.Job.omslag.2Vijf jaar later kwam ik eindelijk aan de vervulling van dat verlangen toe, in hetzelfde Galicische kustdorp.

… > Lees verder
Geplaatst op

Nieuw vertalersgeluk

En daar ging hij dan, de Europese Literatuurprijs 2012, naar Julian Barnes en zijn vertaler Ronald Vlek. Pech voor het duo Houellebecq/De Haan, dat evenwel niet bij de pakken neer wenst te zitten en zijn zinnen heeft gezet op een revanche in het mooie jaar 2017.

Dat schreef ik in 2012, en eerder dan verwacht is het dan zover: het duo Houellebecq/De Haan is met Onderworpen opnieuw genomineerd voor de Europese Literatuurprijs, niet in 2017 maar in 2016.

De andere vier boeken van de shortlist heb ik niet gelezen, maar in de wandelgangen valt al te horen dat een vierde Franse winnaar in zes jaar Europese Literatuurprijs erg onwaarschijnlijk (of ronduit een schande) zou zijn.

… > Lees verder
Geplaatst op

Bloeiende meisjes

Vaak gestelde lezersvraag: gaan wij verder met Proust, en zo ja, wanneer valt het volgende deel te verwachten?

De beslissing om verder te gaan is al een tijdje genomen. De uitgever is enthousiast, wij zien het wel zitten om tot ver na de pensioengerechtige leeftijd onmogelijke zinnen te vertalen, het enige probleem is de financiering. Proust vertalen is véél tijdrovender dan een doorsnee literaire roman, en het Nederlands Letterenfonds heeft in de vereenvoudigde nieuwe werkbeursregeling geen aparte plaats meer ingeruimd voor extreem moeilijke projecten.

… > Lees verder
Geplaatst op

De witte geur van roet (bis)

In Swanns kant op laten wij het haardvuur de hele ruimte witkalken met de geur van roet. Marco Kamphuis noemde dat in zijn NRC-recensie een ‘uiterst ongelukkige vertaling’ – waarop wij reageerden met de constatering dat het een ‘prachtig oxymoron’ uit de koker van Proust zelve betreft: badigeonner = witkalken.

Geuren hebben geen kleur. Heel strikt genomen is er dus niet eens sprake van een oxymoron (een schijnbaar onmogelijke verbinding van twee tegengestelde begrippen, zoals ‘een bejaard kind’ of ‘zwarte sneeuw’).

… > Lees verder
Geplaatst op

‘Zij zwerven in de lucht en tuimelen en woelen’

Over de beelden van Chris Van der Burght

Samenleven is het reguleren van afstand en nabijheid, het instellen van grenzen. De Amerikaanse antropoloog Edward T. Hall hield in de jaren ’60 een nieuwe tak van wetenschap boven de doopvont die hij betitelde als proxemics. Hij deelde de afstand tussen personen op in vier zones: intieme ruimte, persoonlijke ruimte, sociale ruimte en openbare ruimte. In zijn boek The Hidden Dimension onderzoekt Hall hoe mensen in die diverse ruimtes contact maken, of juist contact vermijden, via een hele reeks codes – haptisch, visueel, thermisch, olfactorisch enzovoort – al naargelang de aard van de interactie of de relatie.

… > Lees verder
Geplaatst op

Michel Leiris, “Kijk! Daar, de engel…”, nawoord

Het ‘seizoen in de woestijn’ dat schrijver, dichter en cultureel antropoloog Michel Leiris (1901-1990) tussen september 1939 en maart 1940 (oftewel tijdens de zogeheten ‘schemeroorlog’) als reserve-onderofficier van het Franse leger doorbracht in Revoil Béni-Ounif, vijfhonderd kilometer ten zuiden van de havenstad Oran, in Algerije, heeft niet veel sporen nagelaten in zijn Journal 1922-1989. Maar één pagina vulde Leiris gedurende die zes maanden met notities, en die notities gaan maar over één ding. Onder het kopje ‘Maart 1940’ schetst hij in een paar pennenstreken zijn ontmoeting met Khadija bent Maamar Chachour, geboren in Algiers, drieëntwintig jaar oud – dezelfde ontmoeting waaraan hij vijftien jaar later zestig dichtbedrukte pagina’s van zijn vierdelige autobiografische werk La Règle du jeu (1948-1976) zou wijden, om precies te zijn het laatste hoofdstuk van Fourbis, het in 1955 gepubliceerde tweede deel van die cyclus.
… > Lees verder
Geplaatst op

Joris-Karl Huysmans, Aan de vrouw, nawoord

‘Ik zit erg in mijn maag met mijn vervloekte roman,’ schrijft Joris-Karl Huysmans in 1881, kort voor het verschijnen van En ménage, aan zijn vriend Théodore Hannon. ‘Hij is zo anders, zo vreemd, zo intimistisch, hij staat zo ver af van alle ideeën van Zola, dat ik niet weet of ik niet afsteven op een faliekant fiasco. Het is een vrij nieuw soort naturalisme, geloof ik. Maar het platvloerse van het leven en de weerzin tegen het menselijk bestaan, daar moet het vermaledijde publiek misschien maar weinig van hebben.
… > Lees verder