Sinds 2010 onderhouden wij een bescheiden literaire website, maximen.nl. Op die site staat na jarenlang sparen inmiddels een groot aantal maximen (aforismen, zinspreuken, sententies): korte, soms grappige, vaak raadselachtige uitspraken die behalve hun lengte in elk geval twee dingen gemeen hebben: ze poneren een algemene waarheid en proberen die door hun stilistische verleidingskracht aan de lezer te verkopen. Voor een deel zijn het bestaande spreuken (al dan niet speciaal vertaald voor de site) waarop wij of onze literaire vrienden tijdens onze omzwervingen door boekenland zijn gestuit, en voor een deel ook oorspronkelijke, niet eerder gepubliceerde tekstjes. Een keuze uit die verzameling presenteren we hier in Waarover je niet zwijgen kan.
Onze werkwijze als redacteurs van maximen.nl is eenvoudig. In een gedeeld online-document voeren we min of meer permanent overleg over de aanvoer van nieuw tekstmateriaal en over de krachtigst denkbare formulering ervan, soms overleggen we ook met auteurs of vertalers. Alleen als we consensus bereiken over een maxime gaan we tot publicatie over; we hebben allebei vetorecht. Na een aanvankelijke jumpstart van drie maximen per dag hebben we de publicatiesnelheid vertraagd tot één nieuw maxime per week. In het huidige tempo zal in het vroege voorjaar van 2024 het totaal van tweeduizend maximen worden bereikt, afkomstig uit het werk van meer dan 160 auteurs.
Er zijn op het internet talloze sites met citaten of gevleugelde uitspraken te vinden; maximen.nl onderscheidt zich daar op twee manieren van. Ten eerste door de relatieve oorspronkelijkheid van het materiaal: overbekende, spreekwoordelijk geworden aforismen zijn op onze site niet te vinden, en de meeste maximen zijn voor onze site geschreven of vertaald, dan wel door ons voor het eerst als maximen gepubliceerd. Ten tweede door de strikt literaire aard van de site: al onze aandacht gaat uit naar maximale spankracht van de ultrakorte vorm, en niet de strekking of moraal bepaalt of we een maxime opnemen, maar de pure vormschoonheid. Gaat het om vertalingen, dan vermelden we steevast de vertalers, die immers de auteurs van de Nederlandse tekst zijn.
Dit betekent dat de maximen in Waarover je niet zwijgen kan uitsluitend representatief zijn voor onze eigen esthetische voorkeuren en persoonlijke literaire achtergrond. De bundel bevat dan ook relatief veel Franstalige, vertaalde auteurs (Vauvenargues, Scutenaire, Baudelaire); een van ons, Martin, is een liefhebber van de Germaanse letteren (Kafka, Lichtenberg, Nietzsche). Belgische en Chinese auteurs zijn goed vertegenwoordigd, Angelsaksische auteurs opvallend afwezig. Van een aantal Nederlandstalige auteurs hebben we het talent voor de korte vorm herontdekt (Multatuli, J.A. Emmens). En we hebben een kleine, trouwe schare aan literaire vrienden die ons van oorspronkelijke, niet eerder gepubliceerde maximen (Jean Loeckx, Isabel Hessel, Daniel Dobbelaere) of van vertalingen (Silvia Marijnissen, Erik de Smedt) voorziet. Het resultaat is dan ook in de verste verte geen representatieve weerspiegeling van de wereld‑ en Nederlandstalige literatuur, maar elk nadeel heb zijn voordeel: het is in elk geval een zorgvuldig geselecteerd, strak gecomponeerd geheel.
Gevolg van dit alles is dat wijzelf prominent in dit boekje aanwezig zijn, als bloemlezers en vertalers. Op de website laten we ons ook als auteurs niet onbetuigd, maar we hebben al in een vroeg stadium van dit boekproject besloten onze eigen maximen niet op te nemen; bloemlezers die zichzelf bloemlezen, dat getuigt van slechte smaak. Toch hebben we alsnog één uitzondering gemaakt voor een gezamenlijk maxime van mysterieuze herkomst. Om een mail van Rokus aan Martin te citeren, gedateerd 8 maart 2010, oftewel uit de begindagen van maximen.nl: ‘Martin, dat vergat ik nog te melden: ik begin nu al maximen te dromen, sterker nog: ik begin maximen te dromen waarvan jij de auteur bent. Vannacht droomde ik dat jij een maxime had geschreven en het met het jou kenmerkende zakelijke instinct had verkocht aan een thee-importeur; het maxime stond gedrukt op theezakjes. Ik was enthousiast en stelde voor het meteen ook op de site te zetten als “Nieuwe Zeeuwsche volkswijsheid”, maar jij wilde niet; je stond op het standpunt dat je je copywriting niet wilde vermengen met je literaire activiteiten. Op mijn herhaalde vraag wat het maxime moest beduiden gaf je geen antwoord. Het maxime heb ik midden in de nacht opgeschreven. Het luidde aldus: “Soms ga je niet te dicht naar de ander.” Kom op Martin, zeg het. Wat bedoel je daar nu eigenlijk mee?’
Tot slot: maximen.nl zou nooit mogelijk zijn geweest zonder de vele belangeloze bijdragen die we in de loop der jaren hebben ontvangen. We bedanken alle auteurs en vertalers voor de genereuze toestemming die ze ons hebben gegeven om hun werk hier over te nemen.
Martin de Haan / Rokus Hofstede
