De eerste woedeaanvallen zijn al gerapporteerd. Swanns kant op? Hoe halen ze het in hun hoofd!
Du côté de chez Swann was in 1913 een bijzonder ongewone titel: spreektalig, en verre van verheven-literair zoals de toenmalige conventies vereisten. Prousts vrienden raadden hem de titel ten zeerste af vanwege de aperte lelijkheid ervan, en hijzelf twijfelde nota bene of het wel goed Frans was. Toch hield hij eraan vast. (Antoine Compagnon wijdt een heel college van anderhalf uur aan die titel en de reacties erop.)
In spreektalig Frans zeg je ‘du côté de chez Swann’ om een richting of een beweging aan te duiden: aan/naar de kant waar Swann woont. De frase komt in het boek niet letterlijk voor, maar wel lezen we:
Want er waren rond Combray twee ‘kanten’ die je op kon voor een wandeling, zo diametraal tegenover elkaar gelegen dat we inderdaad niet door dezelfde deur van huis gingen om de ene of de andere kant op te gaan: de kant van Méséglise-la-Vineuse, die we ook wel Swanns kant noemden omdat je ervoor langs diens landgoed moest, en de kant van Guermantes.
En verderop:
Wanneer we de kant van Méséglise op wilden, gingen we (niet te vroeg en zelfs als het bewolkt was, want de wandeling was niet heel lang en niet al te zwaar) gewoon naar buiten door de grote deur van mijn tantes huis aan de Rue du Saint-Esprit.
En:
Het mocht dan vrij eenvoudig zijn om de kant van Méséglise op te gaan, iets heel anders was het om de kant van Guermantes op te gaan, want de wandeling was lang en we wilden zeker zijn van het weer.
De twee wandelingen gaan twee kanten op, en de titel Du côté de chez Swann wijst naar een van die twee kanten/wandelingen. In de oude Nederlandse titel, De kant van Swann, is van een richting of beweging geen sprake, en de volstrekt onliteraire spreektaligheid van de Franse titel ontbreekt: het is een abstracte, neutrale aanduiding geworden. In onze nieuwe titel, die we hebben gekozen na zo’n twintig andere opties te hebben verworpen, willen we die beide aspecten weer voelbaar maken. Dat dat tot de nodige commotie leidt, is dus mooi meegenomen.
