‘Er zijn Vlamingen en Walen in België, maar Sire, er zijn geen Belgen’. Die veelvuldig aangehaalde uitspraak, afkomstig uit de brief die Jules Destrée, een linkse Waalse volksvertegenwoordiger, in 1912 stuurde aan de jonge Koning Albert, blijkt met terugwerkende kracht profetisch. In de aanslepende Belgische kabinetsformatie – sommigen spreken van een regimecrisis – staan Vlaamse en Waalse politici als vrijwel gesloten blokken tegenover elkaar; op politiek vlak lijken Vlaanderen en Wallonië twee scherpomlijnde entiteiten waarin taal en territorium een onwrikbaar verbond hebben gesloten. Een summiere blik op de Belgische kranten aan weerszijden van de taalgrens volstaat om te zien dat ook zij in de ban zijn van de escalerende, simplificerende logica van het ‘communautaire opbod’: terwijl de Vlamingen in de onderhandelingen ‘hun poot stijf houden’ zijn de Franstaligen ‘halsstarrig’, en omgekeerd.… > Lees verder
Het gebod van Bernlef
Kent u de heelgoedhollander?
Bij het horen van een onbekend woord grijpt een vertaler onmiddellijk naar zijn woordenboek, ook, of juist, wanneer het gaat om een woord uit zijn eigen taal. De ‘heelgoedhollander’, weet Van Dale, is ‘een hollander die dient ter bereiding van het heelgoed’. Uitstekend, maar ga door: ‘heelgoed’ is ‘de geheel bereide pap waarvan papier wordt gemaakt’ en een ‘hollander’ ‘een maal- of roerbak waarin lompen worden fijngemaakt’. Uit Kramers’ Dictionnaire Français-Hollandais (1859) vernemen we nog dat een hollandais ‘een roertrog van Hollandsche papierfabrikanten tot fijnmaking van lompen’ is, en uit de Winkler Prins dat een onbekend gebleven Nederlander aan het eind van de zeventiende eeuw de dubbele kuip uitvond waarin de textielgarens bij de papierbereiding worden vermalen, een werktuig dat nog steeds op grote schaal in gebruik is.… > Lees verder
De paradox van Denissen
‘Zij zijn groot en ik is klein, en dat is niet eerlijk.’
Vlaamse vertalers werden onlangs in de Standaard der Letteren (26/01/2007) door journalist Karel Verhoeven bestempeld als ‘literaire calimero’s’. Aan de hand van diverse recente onderzoekingen en op basis van interviews neemt Verhoeven de ontluisterende situatie van Vlaamse vertalers onder de loep. En inderdaad, het geweeklaag is niet van de lucht onder de vertalers die hij citeert. ‘Je wordt nooit gevraagd’, ‘iedereen is achterdochtig’, ‘je komt altijd op de tweede, derde of vierde plaats’. De betrokkenen spreken van ‘marginalisering’ en ‘achterstelling’. De term ‘neokolonialisme’ valt.
Terwijl in literatuurgeschiedenissen de verhouding tussen Vlamingen en Nederlanders doorgaans één op de drie is, blijkt amper één op de tien literaire vertalingen van Vlaamse makelij, en als je afziet van kinder- en jeugdliteratuur gaat het zelfs maar om een paar schamele procenten.… > Lees verder
Schaduwkunstenaars
Ze zijn de waterdragers van het literaire peloton: de vertalers. Ver van alle media-aandacht sloven ze zich uit voor hún auteurs, en eigenlijk zijn ze niet eens zo ontevreden met die plaats in de schaduw: mooie dingen kunnen maken zonder de last van de roem te hoeven dragen, wie zou dat niet willen?
Ongeveer 30 procent van alle boeken die in het Nederlands verschijnen, zijn vertalingen, volgens de becijfering van socioloog Johan Heilbron. Dat is veel, zeker in vergelijking met ‘dominante’ talen zoals het Engels (minder dan 3 procent vertalingen op de totale productie), het Frans (iets meer dan 10 procent) en het Duits (idem).… > Lees verder
Een happy end voor Michel
‘Als de betekenis van een roman de rewriting ervan overleeft, bewijst dat indirect hoe middelmatig die roman is.’ Dat zegt Milan Kundera in het voorwoord bij zijn toneelstuk Jacques en zijn meester, en de boodschap is duidelijk: een roman moet doen wat alleen een roman kan doen, en een bewerking ervan heeft dus alleen zin als die niet probeert hetzelfde te bereiken, maar zich opwerpt als een ‘variatie’ met een eigen betekenis – zoals Kundera’s toneelstuk een variatie is op Diderots roman Jacques de fatalist.
Ik heb me altijd afgevraagd of die stelling wel klopt. Zou een bewerking niet met andere middelen hetzelfde doel kunnen bereiken?… > Lees verder
Drijfzand zonder bakens
Dit had een juichende recensie kunnen zijn. Een belangrijk boek van een belangrijke Franse schrijver, vertaald door een belangrijke Nederlandse vakbroeder en uitgegeven bij een van de weinige overgebleven kwaliteitsuitgeverijen: succes verzekerd, zou je zeggen.
De bespreking zou zich dan hebben toegespitst op de bijzondere plaats die het boek (Un Pedigree) inneemt binnen het oeuvre van de schrijver (Patrick Modiano): het biedt een inkijkje in het troebele leven waaraan dat oeuvre is ontsprongen, in de dubbele zin van voortgekomen en ontsnapt, en de recensent zou zijn bewondering hebben geuit voor de van ieder sentiment gespeende wijze waarop de auteur zijn jeugd aan zich voorbij laat trekken om er definitief afstand van te nemen.… > Lees verder