Met belangstelling heb ik het artikel van Ludo Hellemans over Michel Houellebecq in het vorige nummer (6:2) van Mosaïek gelezen. Ik heb er weinig op aan te merken, behalve misschien dat Hellemans het onderwerp wel heel erg naar zijn eigen biologische stiel toe trekt, maar voor zo’n gepassioneerde toe-eigening kan ik wel waardering opbrengen. Persoonlijk denk ik dat de ethologie in Elementaire deeltjes vooral een literaire functie heeft: door het gedrag van zijn personages afstandelijk en objectiverend te beschrijven, wil Houellebecq bij de lezer een schokeffect teweegbrengen (want we zijn nog altijd niet gewend om onszelf als vreemde dieren te zien); het gaat me dan ook veel te ver om het boek een biologische roman à thèse te noemen, zoals Hellemans doet.… > Lees verder
Landschappen voor Wang Wei
Hoe vertaal je een landschap? Rare vraag. Een landschap is geen taal, dus je kunt het ook niet vertalen. En als het landschap wordt beschreven in een gedicht? Dan vertaal je het gedicht, niet het landschap, dus de vraag blijft onzinnig. En als het een Chinees gedicht is, over een Chinees landschap? Dat verandert niets aan de zaak, want ook al maakt het voor de benadering van het gedicht misschien verschil uit, het landschap zelf blijft gelijk.
Of toch niet? Die conclusie kun je trekken uit een aardig boekje van Eliot Weinberger en Octavia Paz, Nineteen Ways of Looking at Wang Wei.… > Lees verder
Altijd maar die liefdesverhalen!
‘Hommage aan Diderot in drie bedrijven.’ Zo noemt Milan Kundera Jacques en zijn meester, het enige toneelstuk dat hij tot zijn volwassen oeuvre rekent (hij schreef er meer). Zelf benadrukt Kundera graag dat het stuk een variatie en geen bewerking is: de thema’s mogen dan ontleend zijn aan Jacques le fataliste, het resultaat is een geheel nieuw kunstwerk, dat niet bedoeld is als herhaling in een andere vorm van wat Diderot al heeft gedaan, maar als een verkenning van nieuwe mogelijkheden. Toch valt voor wie Jacques le fataliste kent in eerste instantie vooral op hoe goed Kundera de roman heeft gelezen, en in die aandachtige lectuur schuilt een niet onbelangrijk deel van de hommage.… > Lees verder
De grap van de geschiedenis
De grap is Milan Kundera’s eerste roman. Hij schreef het boek in Tsjecho-Slowakije gedurende de tijd van toenemende politieke ontspanning die voorafging aan de Praagse Lente van 1968, en voltooide het eind 1965. Nadat hij een jaar lang alle door de censuur voorgestelde aanpassingen en inkortingen had afgewezen, verscheen de roman uiteindelijk geheel ongewijzigd in het voorjaar van 1967: een zeer opmerkelijk feit, gezien de openhartigheid waarmee Kundera de communistische terreur van de jaren vijftig beschrijft. Na de inval van de Russen in augustus 1968 kwam zijn hele werk dan ook al snel op de index te staan, hij verloor zijn baan en emigreerde in 1975 noodgedwongen naar Frankrijk, waar zijn werk inmiddels grote faam genoot.… > Lees verder
De lyrische leeftijd
De lyrische leeftijd. Zo had Milan Kundera zijn tweede roman, Het leven is elders, eerst willen noemen. Tegenwoordig zou hij misschien hebben gekozen voor een beknoptere titel in de lijn van zijn laatste vier romans, een titel als van een allegorie à la Giotto, die in één begrip de kern van het werk weergeeft: Onervarenheid bijvoorbeeld, of Vervoering. Want Het leven is elders vertelt niet zomaar het verhaal van een jonge dichter, maar het verhaal van de jonge dichter in het algemeen – waarbij de termen ‘jong’ en ‘dichter’ niet los van elkaar moeten worden gelezen, maar een pleonastisch geheel vormen: de jeugd is de leeftijd van het lyrische, en in het lyrische ligt de essentie van de jeugd besloten.… > Lees verder
Dansers en exhibitionisten
Nadat Milan Kundera, van oorsprong Tsjech, zich in 1975 in Frankrijk had gevestigd, schreef hij nog drie romans in zijn moedertaal, die na zijn drie ‘Tsjechische’ romans als zijn tweede drieluik kunnen worden beschouwd. Inmiddels heeft hij daar met Traagheid, Identiteit en Onwetendheid een derde drieluik aan toegevoegd, ditmaal in het Frans, de taal waarin hij ook zijn twee grote essays over de romankunst schreef.
Door te kiezen voor een andere taal, een keuze waarin grote stilisten zoals Nabokov en Cioran hem waren voorgegaan, sloeg Kundera willens en wetens een nieuwe weg in. Zelf zegt hij daar in een van zijn zeldzame recente (altijd schriftelijke) interviews over: ‘Als ik Tsjechisch praat komen de zinnen vanzelf uit mijn mond, ongecontroleerd, voortgebracht door automatismen die sinds mijn kinderjaren vastliggen in mijn hersenen.… > Lees verder