Mijn moeder zou op dit moment vast heel veel van me houden. Ze houdt altijd van me als het niet gaat, als ik aan mezelf twijfel, als ik zeg: ne vem, ik weet het niet. Want dan is zij degene die het wel weet. Dan kan ze me adviezen geven, kan ze gelijk hebben. Dat is alles wat ze wil. In haar gelijk staan, boven mij staan, macht over me hebben. Op die manier houdt ze me vast, ik kan niet ontsnappen, zij kan zich in mij herkennen, we bevinden ons in dezelfde situatie. Zinnen die ik waarschijnlijk nooit zou hebben geschreven in het Sloveens, zelfs niet in Parijs, zelfs niet op twaalfhonderdvijftig kilometer van Ljubljana.… > Lees verder
Michel Houellebecq, ‘Elementaire deeltjes’, fragment
‘De vormen van de natuur’, schrijft Djerzinski, ‘zijn menselijke vormen. Driehoeken, verstrengelingen en vertakkingen zijn vormen die in onze hersenen verschijnen. We herkennen ze, we waarderen ze; we worden erdoor omringd. Omringd door onze maaksels, menselijke maaksels, die aan de mens kunnen worden overgedragen, ontplooien we ons en sterven we. Omringd door de ruimte, de menselijke ruimte, verrichten we metingen; met die metingen maken we de ruimte, de ruimte tussen onze instrumenten.’
‘De onwetende’, vervolgt Djerzinski, ‘wordt beangstigd door het idee van de ruimte; hij stelt zich die voor als een onmetelijk, duister, gapend gat. Hij stelt zich de mensen voor in de elementaire vorm van een bol, helemaal alleen in de ruimte, ineengedoken in de ruimte, overweldigd door de eeuwige aanwezigheid van de drie dimensies.… > Lees verder
Verstrengelingen van Michel Houellebecq
‘De handeling van het denken en het voorwerp van het denken zijn één.’ Rond die uitspraak van de Griekse filosoof Parmenides bouwt Bedřich Hubčejak, de (fictieve) pleitbezorger van het werk van moleculair bioloog Michel Djerzinski in Elementaire deeltjes, zijn eerste artikel op, getiteld ‘Michel Djerzinski en de Kopenhaagse interpretatie’. De precieze inhoud van dat artikel kennen wij als lezers van het boek helaas niet, maar we bezitten genoeg contextuele informatie om een idee te hebben van de strekking. Ongetwijfeld legt Hubčejak een relatie tussen genoemde uitspraak van Parmenides, de Kopenhaagse interpretatie van de kwantummechanica (volgens welke op subatomair niveau een waargenomen feit niet los van de meting bestaat) en Michel Djerzinski’s opvatting van de ruimte als voortbrengsel van de geest: allemaal theorieën waarin subject en object onlosmakelijk met elkaar verstrengeld zijn.… > Lees verder
De zichtbare vertaler 10: Trots Op Nederland
Vertalers zijn culturele bemiddelaars, zegt het een dezer dagen verschenen Vertaalpleidooi. Daar kan ik van meepraten. Ik bemiddel me rot, ren van hot naar her om culturen met elkaar in contact te brengen, ga onversaagd de interculturele dialoog aan en probeer tussen de bedrijven door nog wat te vertalen, want er moet tenslotte ook brood op de plank komen.
Laatst bemiddelde ik in Slovenië. Daar zijn ook vertalers, en net als in alle andere kleine taalgebieden vertalen die er lustig op los: een kwart van alle nieuwe boeken is overgezet uit het buitenlands (bij ons ongeveer een derde). En net als in alle andere landen, klein en groot, vormen de vertaalkosten er een sluitpost op de begroting (maar er is geen werkbeurzensysteem zoals bij ons).… > Lees verder
Eén vrouw is haar geliefde trouw
Een spons. Misschien is dat wel het beste beeld om Denis Diderot mee te typeren. Een wandelende spons die alles om zich heen in zich opzuigt en het weer uitspuwt zodra er pen en papier in de buurt zijn.
Het beeld is grotesk, maar dat is Diderot zelf ook. Tussen het opzuigen en het uitspuwen zit namelijk nog een derde fase, het verwerken, en juist die derde fase bepaalt hoe de opgeslorpte wereld uit de pen van de schrijver vloeit: in grillige, onvoorspelbare stromen, die elkaar raken op punten die voorheen ver uit elkaar leken te liggen. De wereld wordt herschikt: binnen wordt buiten, onder wordt boven, en zoals altijd gaat die bevrijdende herschikking gepaard met een heldere schaterlach.… > Lees verder
De ontsnapping uit het serail
Het zou een opera van Mozart of Rossini kunnen zijn. Ouverture met motiefjes alla turca, zodat we meteen weten waar we ons bevinden. Eerste bedrijf. Een knappe jonge edelman, gevangengenomen door het Turkse leger en als slaaf verkocht aan een vrekkige Ottomaanse heer, beklaagt zich luidkeels over zijn situatie. Maar halverwege zijn lange aria gaat de toonsoort over van mineur naar majeur, want onze held heeft één grote troost: hij is verliefd op de dochter van zijn meester en zij op hem, en hij hoopt op een dag samen met haar te kunnen vluchten. In een volgend tafereel zien we de slaaf met zijn meester, die een groot vertrouwen in hem heeft en hem wil belasten met een belangrijke taak – het vervolg is bekend.… > Lees verder