web analytics

Vertalersgeluk

Twaalf redenen om je te verkneukelen:

•    dat je door een van je uitgeverijen (de Arbeiderspers) wordt gevraagd een van de weinige nog onvertaalde teksten van een van je lievelingsschrijvers (Georges Perec) te vertalen;

•    dat je een beroep kunt doen op een meedenkende collega (vriend Haan) om uit het schier oneindige aantal mogelijke vertalingen van de titel (L’art et la manière d’aborder son chef de service pour lui demander une augmentation) de beste of toch tenminste de betere oplossing te kiezen (Tips en wenken voor wie zijn afdelingschef om opslag wil vragen);

•    dat Perecs boek gaat over een employé die pogingen in het werk stelt om het met zijn afdelingschef over opslag te hebben, niet over een vertaler die met zijn uitgever wil onderhandelen over naamsvermelding op het omslag van zijn boek; de employé krijgt zijn opslag niet, de vertaler zijn naamsvermelding wel (in ruil voor het schrijven van het flap- en prospectustekstje), waarbij hij vooral de ontwerper (Steven van der Gaauw) mag bedanken voor diens bijzonder geslaagde proeve van evenwichtskunst;

•    dat Perecs tekst hilarisch maar ook historisch is, ‘uit de tijd’, ‘gedateerd’ – oorspronkelijk gepubliceerd in 1968 in een obscuur tijdschrift, en pas in 2008 in boekvorm verschenen. De employé die door Perec in zijn tekst wordt toegesproken dwaalt door de gangen van de monsterorganisatie die hem in loondienst heeft, zoals de auteur gevangen zit in het stroomschema dat hem zijn tekst dicteert en de vertaler in het spel van eindeloze, minuscule herhalingen en variaties waaruit die tekst bestaat. En de lezer? De lezer, die niet door enig leesteken wordt afgeremd, ontspoort of verkneukelt zich:

naar mijn mening is het nog het beste om zes maanden te wachten en dan weer bij uw afdelingschef langs te gaan we zullen aannemen om het eenvoudig te houden want je moet het altijd eenvoudig houden dat deze nieuwe poging niet meer tijd zal vergen dan de vorige mogelijk vergt ze zelfs minder tijd als u door ervaring wijs geworden weet hoe u alle troeven in handen moet krijgen je mag niet stelselmatig pessimistisch zijn je mag niet altijd alleen maar de slechte kant van de dingen zien mr x is geen kwade kerel de machtige onderneming die u in loondienst heeft is het er niet alleen om te doen u te schaden uw ingenieur heeft geen enkele reden om niet met u te kunnen opschieten er bestaan vissen zonder graten de eieren zijn niet noodzakelijkerwijs rot mits tijdig vastgesteld is de mazelen toch maar een goedaardige ziekte en we hebben geen enkele aanleiding om te denken dat de volgende keer wanneer u tegenover mr x zit of staat en hem in detail met een stem die door de ouderdom al wat beverig begint te worden uw bestaansmoeilijkheden uit de doeken doet hij niet met een welwillend oor en zelfs enigszins aangedaan naar u zal luisteren en u niet de vage hoop op een binnenkort te verwachten opslag zal voorspiegelen

•    dat je bij het schrijven van dit stukje wordt onderbroken door de bezorger van het welbekende pakket, en besluit het pakket pas te openen als het stukje af is;

•    dat twee eminente Nederlandse Perec-kenners (Manet van Montfrans en Clemens Arts) bereid zijn gebleken voor jou als proeflezer te fungeren, en je niet alleen voor blunders hebben behoed (het vergeten, op de eerste pagina, van het cruciale zinnetje ‘dus u gaat langs bij meneer x’) maar je bovendien ook ettelijke mooie vondsten aan de hand hebben gedaan (bijvoorbeeld ‘stoofsla’, een gerecht dat zoals bekend de scheppende verbeeldingskracht stimuleert, ter vertaling van salade cuite, en een sfeer die ‘is opgeklaard’, ter vertaling van l’atmosphère est à nouveau sereine);

•    dat diverse Perecologen (Éric Beaumatin, David Bellos, Paulette Perec) je op de liste georges perec op het hart hebben gedrukt je vertaling even ‘traductivement borderline‘ te maken als het Frans, bijvoorbeeld door het komische effect van dubbele betrekkelijke voornaamwoorden (les conclusions dont auxquelles…) of het overgankelijke gebruik van een onovergankelijk werkwoord (…vous les avez abouties) te handhaven (‘de conclusies dewelke waarin u ze zelf hebt uitgemond’), en Perec niet te ‘rectificeren’, zoals in de Duitse vertaling het geval is;

•    dat een alerte persklaarmaker (Ellis van Midden) je er bijtijds van overtuigt dat een ‘afdelingschef’ beter werkt dan een ‘afdelingshoofd’, en een dito bureauredacteur (Katja Rotte) in de laatste proef een twijfelachtige vervoeging (‘Georges Perec liet zich erop voorstaan dat hij nooit twee eendere boeken heeft geschreven’) nog net op tijd corrigeert;

•    dat je na lang aarzelen de uitdrukking ‘faire un brin de cosette’ niet hebt vertaald met ‘een babeltje maken’ of ‘een kabbeltje maken’, maar met ‘een brabbeltje maken’, en dat je daarbij niet hebt geaarzeld om de onvertaalbare verwijzing naar Victor Hugo (die in Les Misérables een rol had weggelegd voor het personage Cosette) domweg te schrappen;

•    dat de weelde van ongelimiteerde nieuwvormingen in het Nederlands je in staat stelt het door Perec geschapen neologisme ‘inaristophagisme‘ (letterlijk: ‘zich niet in een visgraat hebben verslikt’) te vertalen als ‘graatvrijheid’;

•    dat je uitgever (Peter Nijssen) je feliciteert en dankt voor je inspanningen;

•    dat er zich een gestaag gegrinnik verbreidt onder het gehoor van het literaire café (Roodwit) waar je de eerste tien pagina’s van je vertaling komt voorlezen.

Print Friendly, PDF & Email