web analytics

Lekker vroeg naar bed

En toch zit me nog iets dwars in de beginzin van onze Proust. In het Frans klinkt in ‘de bonne heure’ vaag ook ‘de bonheur’ door. Niet dat dat nu zo heel belangrijk of briljant gevonden is (het klinkt er om precies te zijn altijd in door, niet alleen in de beginzin van À la recherche du temps perdu, en ik heb nog nooit gehoord dat iemand van puur geluk naar bed ging), maar er zijn toch mensen die er lyrisch van worden. Mij leek het onvertaalbaar, maar ik heb voor de zekerheid toch mijn vertaalmachine, Tovertaal, maar weer eens van stal gehaald. Die maakt er nu van, met inachtneming van de spelregels die wij voor de beginzin hebben geformuleerd:

Er is een tijd geweest dat ik lekker vroeg naar bed ging.

Die dan maar doen voor de herdruk?

Print Friendly, PDF & Email

6 antwoorden op “Lekker vroeg naar bed”

  1. Ik zie dat mijn reactie niet geplaatst is. Ik zal wel iets verkeerds hebben gedaan. Ik waag dus een nieuwe poging.

    Met Arie Storm in het Parool spreek ik de wens uit dat het niet blijft bij dat eerste deel van de Recherche dat jullie onlangs vertaald hebben.
    Hoewel Therèse Cornips natuurlijk respect verdient voor háár integrale vertaling, heb ik die persoonlijk nooit kunnen pruimen, of, beter gezegd, voor mij was haar vertaling geen feest om te lezen.
    Aangezien ik niet voldoende Frans ken om de Recherche in het origineel te lezen, heb ik me daarom maar ‘beholpen’ met de Duitse vertaling van Eva Rechel-Mertens uit 1957. Daarmee kon ik prima uit de voeten.
    Inmiddels is haar vertaling grondig herzien, en bovendien verschijnt nu bij Reclam een geheel nieuwe vertaling van de hand van Bernd-Jürgen Fischer (inmiddels gevorderd tot deel 4 Sodom und Gomorra).
    En nu is er jullie vertaling – wel een feest om te lezen!
    Ik heb wel een vermoeden hoe dat komt, ik bedoel waarom die van jullie zo veel beter leest dan die van Cornips. Jullie hebben de durf getoond boven het Frans te staan, je niet zo angstvallig aan de brontekst vast te klampen. Jullie vertaling is echt Nederlands geworden. Het is een gelukkig compromis tussen trouw aan Proust en dienstbaarheid aan de lezer (Cornips heeft dat compromis in haar vertaling niet weten te vinden; bij haar speelt trouw – ‘hondstrouw’ zou ik het willen noemen – aan Proust de hoofdrol, en dat gaat ten koste van het plezier van de Nederlandse lezer.
    Ten slotte, los van waardeoordelen (want die blijven altijd persoonlijk), een meesterwerk zoals Recherche verdient meer dan een vertaling.
    Nu nog een uitgever vinden die zo’n tweede integrale vertaling aandurft. Misschien is Montaigne een goed voorbeeld: zowel de vertaling van Hans van Pinxteren (Athenaeum) en Frank de Graaff (Boom) zijn al jarenlang parallel leverbaar.

  2. Ik weet niet of Proust het wel zo “lekker” vond om vroeg naar bed te gaan, gezien zijn pogingen de aandacht van zijn moeder te houden…

    1. Da’s een goeie! Dus die echo van ‘bonheur’ moet eigenlijk als ‘malheur’ worden gelezen.

  3. Ik heb nooit begrepen waarom het ene boek Du côté de chez Swann en het andere Le côté de Guermantes heet. Waarom staat er bij de ene ‘Du’ en ‘chez’, terwijl er bij de andere ‘Le’ staat en geen ‘chez’? Iemand (lerares Frans) vertelde me dat dit ‘chez’ bij een burgerlijk milieu hoorde en dat je bij iemand van adel dat woord niet zou gebruiken. Klopt dat? Maar dan nog: hoe zit het met het verschil tussen ‘du’ en ‘le’?

    Wanneer jullie de overige delen ook vertalen, wat wordt dan de titel van Le côté de Guermantes? Ik neem aan dat het niet Guermantes’ kant wordt.

    1. Het is heel eenvoudig. “Du côté de” drukt een beweging of een richting uit. “Le côté de” drukt een plaats uit. Met adellijk of burgerlijk heeft het allemaal niets te maken, je kunt ook zeggen “chez la princesse de Guermantes”.
      Verder: Guermantes is in het boek een kasteel en een adellijk geslacht, dus “Guermantes’ kant” is uitgesloten. Dat wordt waarschijnlijk dus gewoon “De kant van Guermantes”.

  4. Laat ik Hans Driessen eens bijvallen: mij zou het PRACHTIG lijken als jullie ook de andere delen zouden vertalen, ook als jullie daar nog twintig jaar over zouden moeten doen, want jullie vertaling van dit eerste deel is toch wel ongehoord zwaar smullen. En ” la recherche du temps perdu” zou inderdaad twee integrale vertalingen moeten hebben, waarbij de Hof/Haan-vertaling bovendien een mooi, scherp en modern alternatief zou zijn voor de meer archaïsche en aristocratische vertaling van Cornips. Als Hans Driessen op zijn beurt dan tegelijk ook “Der Mann ohne Eigenschaften” opnieuw vertaalt wordt het lezersleven helemaal een groot feest!

Laat een antwoord achter aan Martin Antwoord annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.