‘De dood en de boekenwurm’ luidt het Tsjechische opschrift bij deze ets van Johann Rudolf Schellenberg uit 1785. Hij herinnert liefhebbers van het gedrukte woord eraan dat er nog iets ergers is dan een omgevallen boekenkast: een boekenkast die omvalt.
Geen celebraties voor Céline
Eind januari 2011 werd in de Franse media niet alleen gebakkeleid over de lakse houding van de regering-Sarkozy tegenover de Tunesische omwenteling. Voor de nodige ophef zorgde ook een heuse ‘Franco-Franse’ polemiek: de verwijdering van Louis-Ferdinand Céline van de lijst van 500 personen die door minister van Cultuur Frédéric Mitterrand waren voorgedragen om in 2011 tijdens de zogeheten nationale vieringen te worden gehuldigd.
Na protest van Serge Klarsfeld (woordvoerder van de FFDJF, de Franse Vereniging van zonen en dochters van joodse gedeporteerden), die verklaarde dat Mitterrand ‘de nagedachtenis van Céline niet met bloemen mag tooien’, besloot de minister de aanvankelijk geselecteerde Céline alsnog van de lijst af te voeren.… > Lees verder
De salon van Schwob
De man stelde zich aan me voor als ‘Preux-père’. Had ik zijn naam wel goed verstaan? Het was een drukte van belang in Brasserie Mollard, u weet wel, tegenover het Saint-Lazarestation, en hij sprak Frans met een licht uitheemse tongval.
Hij had een hoog voorhoofd, net als ik. Hij kwam uit Nederland. Hij wilde me een voorstel doen. Of ik, Marcel Schwob – de ‘b’ sprak hij uit als een ‘p’ –, met mijn alom bekende eruditie de terra incognita van de wereldliteratuur wilde ontginnen. Of ik mijn bibliomane belezenheid en mijn archivale zin voor avontuur in dienst wilde stellen van leesgierige Hollanders en Vlamingen.… > Lees verder
Georges Perec, Tips en wenken voor wie zijn afdelingschef om opslag wil vragen (fragment)
we mogen aannemen om het eenvoudig te houden want je moet het altijd eenvoudig houden dat uw meerdere in rang eieren lekker vindt en we zullen de kwestie van de beoordeling van de meer of minder vergaande graad van bederf van de eieren als opgelost beschouwen laten we nu aannemen dat het vandaag geen vrijdag is om talloze redenen is dat beter de kans is kleiner dat er in de kantine vis of eieren op het menu staan en uw afdelingschef loopt minder risico zich te verslikken in een graat of zich te vergiftigen met rotte eieren mocht uw afdelingschef u bovendien de volgende dag willen ontbieden dan kan die volgende dag nooit een zaterdag zijn iets wat uw taak vergemakkelijkt bega evenwel niet de vergissing te denken dat het probleem van de lunch zich als het geen vrijdag is niet langer voordoet het is namelijk heel goed mogelijk dat we ons in de vastentijd bevinden in welk geval het van tweeën één is ofwel er was bij de lunch vis ofwel er waren eieren bij de lunch was er vis dan heeft uw afdelingschef zich ofwel in een graat verslikt ofwel niet in een graat verslikt wacht als uw afdelingschef zich niet in een graat heeft verslikt rustig tot het middag is wacht als uw afdelingschef zich wel in een graat heeft verslikt zo rustig mogelijk tot de volgende dag of beter nog wacht tot het eind van de vastentijd we zullen niet ingaan op het gezien uw staat van hevige nervositeit nochtans zeer waarschijnlijke geval dat uzelf zich in een graat zou hebben verslikt dat is een zaak die alleen u aangaat het beste is om broodkruim te slikken een doodgewoon huismiddeltje maar het heeft zijn waarde bewezen vraag maar aan uw afdelingschef
[Georges Perec, Tips en wenken voor zijn afdelingschef om opslag wil vragen (oorspr.… > Lees verder
Vertalersgeluk
Twaalf redenen om je te verkneukelen:
• dat je door een van je uitgeverijen (de Arbeiderspers) wordt gevraagd een van de weinige nog onvertaalde teksten van een van je lievelingsschrijvers (Georges Perec) te vertalen;
• dat je een beroep kunt doen op een meedenkende collega (vriend Haan) om uit het schier oneindige aantal mogelijke vertalingen van de titel (L’art et la manière d’aborder son chef de service pour lui demander une augmentation) de beste of toch tenminste de betere oplossing te kiezen (Tips en wenken voor wie zijn afdelingschef om opslag wil vragen);
• dat Perecs boek gaat over een employé die pogingen in het werk stelt om het met zijn afdelingschef over opslag te hebben, niet over een vertaler die met zijn uitgever wil onderhandelen over naamsvermelding op het omslag van zijn boek; de employé krijgt zijn opslag niet, de vertaler zijn naamsvermelding wel (in ruil voor het schrijven van het flap- en prospectustekstje), waarbij hij vooral de ontwerper (Steven van der Gaauw) mag bedanken voor diens bijzonder geslaagde proeve van evenwichtskunst;
• dat Perecs tekst hilarisch maar ook historisch is, ‘uit de tijd’, ‘gedateerd’ – oorspronkelijk gepubliceerd in 1968 in een obscuur tijdschrift, en pas in 2008 in boekvorm verschenen.… > Lees verder
Vertaalcensuur (2)
Halverwege de jaren 90 viel mij de opdracht te beurt om een bundel essays en aforismen van de Roemeens-Franse auteur Emil Cioran te vertalen, Écartèlement (1979), een van zijn laatste titels. Het boek opent met vier thematisch verwante essays, feitelijk de tekstuele restanten van een mislukte poging om een samenhangende verhandeling over het ‘einde van de geschiedenis’ te schrijven. Cioran ontpopt zich in die essays als een klassieke onheilsprofeet; de eindfase van het historische proces hangt voor hem niet samen met het failliet van een welbepaalde ideologie, maar met de ophanden zijnde, wereldomspannende catastrofe; de apocalyptische visioenen uit de Openbaring van Johannes zijn in deze essays Ciorans belangrijkste intertekstuele referentie.… > Lees verder