web analytics

Categorie: Portfolio van Martin de Haan

Geplaatst op

De meetlat kan zichzelf niet meten

Op de middelbare school had ik een ‘beste vriend’, zoals dat heet. We schreven songs (piano/zang/drums) tijdens de wiskundeles, gingen vanuit onze woonplaats Middelburg op liftvakantie met een bordje ‘VER WEG’ (bij Oldenzaal vervangen door ‘WEIT HIN’) en maakten iedereen gek met onze woordgrapjes. Kortom, we vonden onszelf fantastisch. Onze grootste prestatie: de uitvinding van het verschil tussen feit en mening.

We hielden er zelfs een spreekbeurt over. Feit: de muziek van Bach is vernieuwend, die van Mozart gebaseerd op clichés. Mening: de muziek van Bach is schitterend, die van Mozart niet om aan te horen. Feiten zijn onbetwistbaar, meningen zijn, tja, betwistbaar, en tegelijk ook niet, want over smaak valt niet te twisten.… > Lees verder

Geplaatst op

De (on)zichtbaarheid van de vertaler

Spreken over vertalen in termen van zichtbaarheid kan op het eerste gezicht merkwaardig lijken. Literair vertalers worden geacht een getrouwe weergave van een oorspronkelijke tekst te geven en dus zelf zo onzichtbaar mogelijk te zijn. Maar wie zich er een beetje in verdiept, begrijpt algauw dat er sprake is van een paradox: om een vertaling te produceren die de oorspronkelijke tekst recht doet qua schoonheid, overtuigingskracht enzovoort, zodat de lezer niet het gevoel heeft maar een slappe imitatie van een ongetwijfeld prachtig origineel te lezen, moeten vertalers een enorme creatieve prestatie leveren. Ze zijn niet zomaar ‘overtypers in een andere taal’, maar volwaardige auteurs, die elk woord en elke zinsconstructie geheel opnieuw moeten uitvinden.… > Lees verder

Geplaatst op

Ai ai ai! Reactie op het ATLAS/ATLF-manifest

In 2002 mocht ik een jaar lang een gastcolumn voor Filter schrijven. Ik besloot die te wijden aan een onderwerp dat de gemoederen bezighield: de opmars van vertaalmachines. Had Philipstopman Cor Boonstra niet al in 1996 of 1997 voorspeld dat machines binnen een paar jaar tijd volledig zelfstandig zouden kunnen vertalen? Om de ernst van het onderwerp wat te relativeren koos ik voor de ludieke vorm van de neprecensie, zonder overigens aan te nemen dat de Filter-lezers die serieus zouden nemen: alleen al de naam van de machine, Tovertaal® (‘de TOtale VERTAALoplossing’), leek me ironisch genoeg om elk misverstand bij voorbaat weg te nemen, en anders zouden de toon van het verslag en vooral ook de concrete ‘testresultaten’ dat wel doen, dacht ik.… > Lees verder

Geplaatst op

Diepten van expressie

Collega Paul Claes was zo vriendelijk om te reageren op mijn Filter-stuk over Madame Bovary, met uiteraard een aantal tips ter verbetering van mijn vertaling. Eén ervan heb ik doorgevoerd: ‘zo’n hoofddeksel van samengestelde aard’ (voor ‘une de ces coiffures d’ordre composite’) is nu ‘zo’n hoofddeksel in composietstijl’ geworden. Ik had inderdaad wel de ironisch-wetenschappelijke toon van het begin van de zin goed te pakken (Flaubert velt pas verderop een knallend negatief oordeel: ‘une de ces pauvres choses, enfin…’), maar besefte niet dat ‘ordre composite’ gewoon idioom is. Veel dank, Paul.

Wat ik wel laat staan en zelfs erg mooi vind, zijn de ‘diepten van expressie’ als vertaling van ‘profondeurs d’expression’.… > Lees verder

Geplaatst op

Ramkoers: lezerspost van Hans Boland

Een van de meest uitgesproken en oorspronkelijke geesten in vertalersland, Nijhoffprijswinnaar en Poesjkin-(Poetin-) medailleweigeraar Hans Boland, stuurde me in het voorjaar van 2022 via onze gemeenschappelijke uitgever onverwacht een prachtige brief over mijn roman Ramkoers. Ik plaats die hier met zijn toestemming. [N.B. Ramkoers is inmiddels verramsjt of vernietigd. Ik heb een flink exemplaren weten te redden. Bestellen kan vanaf nu dus rechtstreeks bij mij, via dit formulier.]

—

Bellingwolde, 19 april 2022

Ha Martin,

We hebben elkaar volgens mij twee of drie keer ontmoet, onder andere bij de VertalersVakschool. Maar ik herken je niet echt van de foto, net als jij – of jouw Jasper – heb ik geen visueel geheugen.… > Lees verder

Geplaatst op

Tovertaal 5: nu nog enger!

Eerder dit jaar schetste ik in een groot Volkskrant-stuk wat ons in de nabije AI-toekomst te wachten staat: ‘de nieuwe Houellebecq, met een druk op de knop in het Nederlands voorgelezen door Houellebecq zelf, desgewenst met een Zeeuws accent’. Ja, dat was natuurlijk ironisch, maar toch minder dan de gemiddelde lezer misschien dacht, want op het moment van schrijven had ik al geëxperimenteerd met een online ’tool’ die weliswaar nog geen Zeeuws accent doet, maar verder wel verbluffend realistische ‘vertalingen’ van geluid en beeld maakt: de tekst wordt omgezet in de gewenste taal (175 and counting), waarna de bewegingen van lippen en gezichtsspieren worden aangepast aan de nieuwe tekst.… > Lees verder