web analytics

Draaglijke zwaarte: Kundera 85

OndraaglijkeZijn werk heeft vaak heftige reacties opgeroepen, zowel positief als negatief. Een ‘typisch Oost-Europese drammer’ noemde Michaël Zeeman hem ooit, en hij mocht die kwalificatie dan liefkozend bedoelen, feit is dat een schrijver die over de hoofden van zijn personages heen voortdurend allerlei scherpzinnige meningen en analyses opdist, niet bij iedereen op zo’n welwillende ontvangst hoeft te rekenen.

Milan Kundera is een controlefreak. Niet alleen voorziet hij zijn boeken van een strenge muzikale compositie waarin geen enkel detail betekenisloos is, hij lijkt de lezer die betekenis ook nog eens te willen inpeperen door het doen en laten van de personages onophoudelijk van uitleg en commentaar te voorzien – wat op zijn zachtst gezegd nogal paradoxaal is voor een oeuvre waarvan de voornaamste thema’s nu juist het onbegrip tussen mensen en de onbeheersbaarheid van elk menselijk handelen zijn.… > Lees verder

De ondraaglijke lichtheid, maar waarvan?

De kwestie houdt me al veel langer bezig, maar door het herlezen van Milan Kundera’s bekendste boek moest ik er weer aan denken. Jana Beranová heeft de titel van dat boek in 1985 vertaald als De ondraaglijke lichtheid van het bestaan, en zo is hij ook geworteld in ons collectieve onderbewustzijn. Maar de geautoriseerde Franse vertaling uit 1984 heet L’Insoutenable légèreté de l’être, de Engelse heet The Unbearable Lightness of Being, de Duitse Die unerträgliche Leichtigkeit des Seins: geen ‘bestaan’ maar ‘zijn’. Hoe zit dat precies?

In de verantwoording bij zijn vertaling van Kundera’s essaybundel L’Art du roman schrijft Ernst van Altena in 1987 het volgende:

In een artikel in Le Débat heeft Kundera zich in 1984 verzet tegen vertalingen waarin het door hem gebruikte begrip ‘het zijn’ vervangen was door ‘het bestaan’.

> Lees verder

Milan Kundera, Over de romankunst, fragment

Een arme dorpsedelman, Alonso Quijano, besloot een dolende ridder te worden en noemde zich Don Quichot van La Mancha. Hoe moeten we zijn identiteit definiëren? Hij is wie hij niet is.

Hij ontfutselt een barbier diens koperen scheerkom, die hij voor een helm aanziet. Bij toeval komt de barbier later in de herberg waar Don Quichot zich in een gezelschap bevindt; hij ziet zijn scheerkom en wil hem terug. Maar Don Quichot is trots en weigert de helm als scheerkom te zien. Direct wordt een ogenschijnlijk zo eenvoudig voorwerp een vraag. Hoe kun je trouwens bewijzen dat een op een hoofd geplaatste scheerkom geen helm is?… > Lees verder

Verlost van de roos: Milan Kundera

31 oktober 1968. De jonge Tsjechische romancier Milan Kundera, wiens eerste roman net is verschenen in Franse vertaling, wordt op de Franse televisie geïnterviewd door Roger Grenier. Het interview (te vinden op YouTube) is om meerdere redenen opmerkelijk: het vindt plaats vlak na de Russische invasie in Tsjecho-Slowakije, de sprekers zitten op doorzichtige plastic ballen (de camera heeft grote moeite om de deinende Kundera in beeld te houden), en de geïnterviewde drukt zich uit in een Frans dat niet anders dan gebrekkig kan worden genoemd.

Ruim veertig jaar later, voorjaar 2011, verschijnt het volledige officiële oeuvre van dezelfde Kundera nog bij zijn leven (een grote zeldzaamheid) in de befaamde Bibliothèque de la Pléiade – in het Frans.… > Lees verder

La grande Pléiade de Milan Kundera

Lire Milan Kundera, c’est lire l’histoire du roman – c’est-à-dire l’histoire de l’art du roman, car lui-même ne se lasse pas de souligner que le roman n’est pas un simple genre littéraire parmi d’autres, mais un art autonome, indissolublement lié à la modernité occidentale et qui se distingue par l’attention particulière qu’il porte à l’existence concrète de l’homme dans le monde. Tout roman digne de ce nom est alors la découverte d’un pan d’existence jusque-là dissimulé, et l’histoire du roman, l’histoire de ces découvertes.

Kundera n’est pas un théoricien de la littérature. S’il a écrit quatre grands essais sur cet art qui lui est si cher, de L’Art du roman (1986) à Une rencontre (2009) en passant par Les Testaments trahis (1993) et Le Rideau (2005), c’est avant tout en praticien qui veut nous faire part de ses réflexions et de ses sources d’inspiration.… > Lees verder

Stoelen

Sommige beelden behoeven geen commentaar, zelfs al versta je de bijbehorende tekst niet. Dit hilarische interview van Milan Kundera met Roger Grenier bijvoorbeeld, een van de weinige beelddocumenten die ik van de schrijver ken, op 31 oktober 1968 (dus kort na de Russische inval in Tsjecho-Slowakije!) uitgezonden door de ORTF. Kundera woonde toen nog niet in Frankrijk, en wist nog niet hoe slecht (kitscherig-verfraaiend) die eerste vertaling van De grap was.

Ter compensatie hier een fragment uit een interview dat Viviane Forrester Kundera afnam in Rennes, waar hij de eerste jaren na zijn gedwongen emigratie (in 1975) woonde. Het interview werd door Antenne 2 uitgezonden op 9 november 1976 (tip: beginnen bij 0:39, na de lange aftiteling).… > Lees verder