web analytics

Alle mensen worden broeders

Afscheidswals is de derde en laatste roman die Milan Kundera in Tsjecho-Slowakije schreef. Nadat de Russen de Praagse Lente, waarvan hij een van de voornaamste woordvoerders was, in augustus 1968 op brute wijze de kop in hadden gedrukt, was zijn werk op de index gezet, en de eerste editie van Afscheidswals verscheen in 1973 dan ook in Frankrijk, in vertaling: het Tsjechische origineel werd pas zes jaar later gepubliceerd in Canada. Kundera zelf vestigde zich in 1975 noodgedwongen ook in Frankrijk, waardoor de titel van zijn roman achteraf een ironische vooruitwijzing bleek, geheel in de stijl van het verhaal.

Inderdaad is Afscheidswals één groot spel van vergissingen, een aaneenschakeling van verteltechnische buitelingen en tuimelingen – een vaudeville, noemt Kundera het boek zelf.… > Lees verder

Lof der ironie

Toen Milan Kundera in 1967 De grap publiceerde, was hij bijna veertig jaar oud. Alles wat aan die eerste roman voorafging beschouwt hij als onrijp jeugdwerk dat alleen interessant is voor literatuurwetenschappers, biografen en andere voyeurs die de ontstaansgeschiedenis belangrijker vinden dan het kunstwerk zelf, maar op die regel is één uitzondering: de verhalen van Lachwekkende liefdes, waarvan het merendeel eerder werd geschreven dan De grap, ook al verscheen de bundel een jaar later en is het dus strikt genomen Kundera’s tweede boek.

Met Lachwekkende liefdes vond Kundera zijn stijl. Natuurlijk kunnen er in zijn oeuvre zoals dat nu voor ons ligt verschillende fases en ontwikkelingen worden onderscheiden, maar de constanten zijn nog veel duidelijker.… > Lees verder

De lach van de duivel

Het boek van de lach en de vergetelheid, het eerste boek dat Milan Kundera schreef nadat hij zich in 1975 in Frankrijk had gevestigd, is zijn meest autobiografische roman. Openhartig vertelt hij erin over zijn relatie met zijn vader, de pianist Ludvík Kundera, over zijn eigen jeugdige enthousiasme voor het communisme, over zijn verstoting uit de partij en over de manier waarop hij na de Russische inval in 1968 zijn baan verloor – inclusief de vermakelijke anekdote van de horoscooprubriek die hij vervolgens een jaar lang verzorgde onder een andere naam. En Kundera schuwt zelfs een zeer intieme onthulling niet, getuige het verhaal over zijn ontmoeting met de journaliste R.… > Lees verder

Milan Kundera, Onwetendheid, fragment

Milan Kundera, Onwetendheid Jonás Hallgrímsson was een groot romantisch dichter en tevens een groot voorvechter van de onafhankelijkheid van IJsland. Alle kleine naties van Europa kenden in de negentiende eeuw die romantische en patriottische dichters: Petőfi in Hongarije, Mickiewicz in Polen, Prešeren in Slovenië, Mácha in Bohemen, Sjevtsjenko in Oekraïne, Wergeland in Noorwegen, Lönnrot in Finland en ga zo maar door. IJsland was destijds een kolonie van Denemarken en Hallgrímsson woonde gedurende zijn laatste levensjaren in de hoofdstad. Alle grote romantische dichters waren behalve grote patriotten ook grote drinkers. Op een dag viel Hallgrímsson stomdronken van een trap, brak zijn been, kreeg een infectie, stierf en werd begraven op het kerkhof van Kopenhagen.… > Lees verder

De spiegel van het verschil: over Kundera en het vertalen

Spiegel

‘Wanneer een kunstenaar over een andere kunstenaar spreekt, heeft hij het altijd (indirect, via een omweg) over zichzelf, en daarin schuilt de waarde van zijn oordeel.’ Aan het woord is Milan Kundera, kunstenaar, die spreekt over een andere kunstenaar, Francis Bacon – en dus over zichzelf. De grenzen van het ik, het einde van het grote Europese modernisme, de vrolijke wanhoop, de gruwelen van de toevalligheid: allemaal thema’s die Kundera bij Bacon herkent (weerspiegeld ziet).

En nu spreekt hij opnieuw over een andere kunstenaar: Kafka; en opnieuw schuilt de waarde van zijn oordeel misschien vooral in wat hij indirect, via een omweg, over zichzelf zegt.… > Lees verder

Het spel van het mogelijke

Een typisch Oost-Europese drammer, noemde Michaël Zeeman hem in een bespreking van zijn jongste roman, Identiteit. De kwalificatie was lovend bedoeld (recensenten drukken zich vaak wat anders uit dan gewone stervelingen), en de hem toegedichte drammerigheid zou Milan Kundera wellicht een niet onwelwillende glimlach ontlokken.

Zo niet de betiteling ’typisch Oost-Europees’. Zeker, de complexe romans waarmee Kundera in de jaren zeventig en tachtig wereldfaam verwierf, spelen zich zonder uitzondering af in het communistische Tsjecho-Slowakije, in het ‘voormalige Oostblok’ dus, waar hij is geboren en het grootste deel van zijn leven heeft gewoond. Maar het kosmopolitische Praag heeft meer gemeen met Wenen dan met Moskou, en als er bovendien één ding is dat Kundera verfoeit, is het wel de herleiding van kunst tot geografische en sociaal-politieke categorieën.… > Lees verder