écrire vertalen | schrijven traduire
Marco Kamphuis reageert als volgt op onze vorige post:
In een reactie op mijn NRC-bespreking van Swanns kant op wijzen de vertalers, Martin de Haan en Rokus Hofstede, erop dat wat ik voor slordigheden aanzag, in feite bewuste vertaalkeuzes zijn. Een criticus moet er altijd van uitgaan dat de vertaler zijn woorden zorgvuldig heeft gekozen, stellen ze, en daarin hebben ze groot gelijk.… > Lees verder
Vandaag in NRC: een recensie van Swanns kant op door Marco Kamphuis. En niet zomaar een recensie, maar een behoorlijk forse kritiek op onze vertaling.
Noemde Arie Storm onze vertaling in Het Parool gisteren (hier op Blendle) nog de beste Proustvertaling die hij in het Nederlands heeft gelezen, vandaag waait de wind uit een heel andere hoek. Dat kan gebeuren, smaken verschillen, maar toch wringt er iets. Als Proust met een prachtig oxymoron zegt dat een kamer wordt witgekalkt (‘badigeonné’, van ‘badigeon’, witsel) door de geur van roet en de recensent de vertalers verwijt dat dit een ‘uiterst ongelukkige vertaling’ is; als diezelfde recensent niet weet dat ‘afstappen in een hotel’ een vaste uitdrukking is die ‘overnachten in een hotel’ betekent, en niet ziet dat de vertalers de synoniemen ‘overnachten’ en ‘de nacht doorbrengen’ hebben vermeden omdat die een storende herhaling van ‘nacht’ zouden hebben opgeleverd; als het niet-idiomatische, maar wel volstrekt correcte (en mooi allitererende) ‘krijsende kraai’ een slordige vertaling wordt genoemd voor het al evenmin idiomatische ‘corbeau criant’ (krassen is ‘croasser’); als de uitgebreide analyse van de beginzin die de vertalers op hun blog hebben gepubliceerd niet is meegewogen in de beoordeling van de vertaling van die zin; als vervolgens op grond van deze paar voorbeelden (alle afkomstig uit het begin van de roman) in zijn algemeenheid wordt gesteld dat de vertaling ‘onzorgvuldig’ is en niet aan de ‘hoge verwachtingen’ voldoet – wat moeten we daar dan mee?… > Lees verder
Vraag: was een nieuwe Proust-vertaling nodig? Antwoord Eric de Kuyper in Agenda magazine:
… > Lees verderToch wel. Omdat de vorige Nederlandse vertalingen toch altijd wat stroef waren. Je voelde heel goed dat de vertalers moeilijkheden hadden en dat vergemakkelijkt de lectuur natuurlijk niet. Wat in het Frans vlot leest, wordt in het Nederlands snel stijf en droog. Proust heeft ook veel humor en zelfspot die in de Nederlandse vertaling vaak verdwenen. Deze nieuwe poging vertrekt ook vanuit het standpunt dat de tekst makkelijk leesbaar moet zijn. De vertalers permitteren zich bijvoorbeeld om de lange zinnen soms door te knippen en een punt te zetten waar Proust een kommapunt gebruikte.
De vraag klinkt voortdurend: was die nieuwe vertaling van Du côté de chez Swann nou nodig? We hadden er toch al een, of twee, of ergens daartussenin?
Was er na Glenn Gould een nieuwe opname van de Goldbergvariaties nodig? De vraag is tamelijk onzinnig. De ‘noodzaak’ van een nieuwe uitvoering kan pas door die nieuwe uitvoering zelf worden ‘aangetoond’: kennelijk was daar ruimte voor, kennelijk kon het werk nog op een andere manier overtuigend worden belicht.
De Proustvertalingen van Thérèse Cornips staan als een huis. Toch is haar aanpak niet de enig mogelijke: niet iedereen wil hetzelfde soort huis. Sterker nog, haar aanpak is (net als die van Glenn Gould) zo uitgesproken in zijn keuzes dat hij de lezers haast vanzelf in twee kampen verdeelt: voor en tegen.… > Lees verder
De apsis van de kerk van Combray, valt daar wel iets over te zeggen? Ze was zo plomp, zo verstoken van kunstzinnige schoonheid en zelfs van godsdienstige bezieling. Het kruispunt van straten waarop ze uitkeek lag wat lager, en aan de buitenkant verhief haar plompe muur zich op een ondermuur van volledig ongepolijste steenblokken vol puntige kiezels waar niets bijzonder kerkelijks aan was, de glas-in-loodramen leken buitensporig hoog te zitten en het geheel zag er eerder uit als de muur van een gevangenis dan van een kerk. En inderdaad zou ik later, terugdenkend aan alle beroemde apsissen die ik heb gezien, nooit op het idee zijn gekomen ze in verband te brengen met de apsis van Combray.
De eerste woedeaanvallen zijn al gerapporteerd. Swanns kant op? Hoe halen ze het in hun hoofd!
Du côté de chez Swann was in 1913 een bijzonder ongewone titel: spreektalig, en verre van verheven-literair zoals de toenmalige conventies vereisten. Prousts vrienden raadden hem de titel ten zeerste af vanwege de aperte lelijkheid ervan, en hijzelf twijfelde nota bene of het wel goed Frans was. Toch hield hij eraan vast. (Antoine Compagnon wijdt een heel college van anderhalf uur aan die titel en de reacties erop.)
In spreektalig Frans zeg je ‘du côté de chez Swann’ om een richting of een beweging aan te duiden: aan/naar de kant waar Swann woont.… > Lees verder