Vertalers weten niet wat ze doen. Die gedachte viel mij in bij het lezen van het boeiende dossier over ‘De rijkdom van de hervertaling’ in het vorige Filter-nummer. Hoe boeiend ook, in dat dossier overheersen vertaaltheoretische en vertaalhistorische gezichtspunten, en het is geen wonder dat inzichten die op dat niveau worden verworven niet per se verhelderend zijn voor een beter begrip van de concrete worsteling van verschillende vertalers met eenzelfde originele tekst. Het spreken over de ‘geïntendeerde handeling’ en de ‘discursieve strategie’ (Lawrence Venuti) van de vertaler lijkt bijvoorbeeld meer rationaliteit en zelfbewustzijn te veronderstellen dan in de vertaalpraktijk aanwezig is; vertalers hebben doorgaans maar weinig controle over de parameters die komen kijken bij het vinden van hun toon en stijl.… > Lees verder
Hetzelfde, maar dan anders
De shortlist van de Europese Literatuurprijs is bekend. Vijf boeken uit vijf landen hebben nu nog kans op de prijs voor het ‘beste vertaalde boek’ van 2013, waarvan de winnaar op 7 september bekend wordt gemaakt tijdens Manuscripta. Maar wat is dat eigenlijk, Europese literatuur?
Het was een aardige column van Bas Heijne in NRC Handelsblad, ergens in de aanloop naar de Europese verkiezingen. Na te hebben gemeld dat hij zich, voor zover hij zich kan herinneren, nog nooit ‘Europeaan’ heeft gevoeld, dist Heijne een paar dolkomische anekdotes op over de geforceerde pogingen om de Europese burger te doordringen van zijn Europese identiteit.… > Lees verder
Arm Nederlands!
Tijdens het vertalen van Proust valt me maar weer eens op over hoe weinig middelen het Nederlands (in vergelijking met de ons omringende talen) beschikt om de relaties tussen woorden in een zin duidelijk te maken. Ga maar na:
- In tegenstelling tot het Duits kent het Nederlands geen naamvallen (die behalve een grotere variatie in de zinsvolgorde ook relaties op grotere afstand mogelijk maken, zoals het Latijn laat zien).
- In tegenstelling tot het Duits en het Frans kent het dominante (Noord-)Nederlands afgezien van het onzijdig nauwelijks meer woordgeslacht: alles is mannelijk geworden (het befaamde ‘de’ zonder geslachtsaanduiding in Van Dale: in Vlaanderen vrouwelijk, in Nederland mannelijk).
Portrait: Martin de Haan, translation activist
Few translators are just translators. They are also writers, bloggers, critics… Martin de Haan, President of CEATL and Dutch translator of Proust, Kundera, Echenoz and Houellebecq, is all of these things and much more. A portrait by Camille Bloomfield (translated from French by Jill McCoy).
It is a paradox that instead of inciting fear, a literary pinnacle like Proust’s A La recherche du temps perdu is constantly spurring on new foreign-language translations. Are these the most crazed or the most passionate of translators? Well, that depends. IFVerso previously met with Guy Régis, who is currently translating Du côté de chez Swann in Haitian Creole.… > Lees verder
Portrait: Martin de Haan, activiste de la traduction
Peu de traducteurs sont uniquement traducteurs, beaucoup sont aussi écrivains, blogueurs, critiques… Martin de Haan, président du CEATL et traducteur de Proust, Kundera, Echenoz et Houellebecq en néerlandais est tout cela à la fois, et bien plus encore. Un portrait par Camille Bloomfield.
Paradoxalement, une somme comme La Recherche du temps perdu, loin de faire peur, ne cesse de susciter de nouvelles versions en langue étrangère – chez les plus fous ou les plus passionnés des traducteurs, c’est selon. Nous avions rencontré pour IF Verso Guy Régis, qui s’emploie actuellement à proposer Du côté de chez Swann en créole haïtien.… > Lees verder
Sichtbarkeit und kulturelle Außenwahrnehmung des Übersetzers
von Jürgen Jakob Becker und Martin de Haan
Die Übersetzer sind die großen Unsichtbaren der Literatur. Dass die fremdsprachigen Schriftsteller von Pessoa bis Pamuk in der Regel nicht mit der eigenen, sondern mit der Stimme eines zweiten, unsichtbaren Autors zu uns sprechen, ist zwar eine Selbstverständlichkeit, doch das Bewusstsein für diese Tatsache und ihre kulturelle Tragweite ist erstaunlich schwach entwickelt.
Kulturelle Prägungen scheinen dafür verantwortlich zu sein: Wir sind es gewohnt, Übersetzungen unter negativen Vorzeichen zu sehen, als verlustreiche Annäherung nämlich an ein nie erreichbares Original. Ideal ist nach dieser Denkweise eine Übersetzung, die sich ‘nicht wie eine Übersetzung liest’, sich als Übersetzung also unsichtbar macht, ja auslöscht.… > Lees verder