web analytics

Vauvenargues, De menselijke geest – een inleiding, fragment

1-Omslag Vauvenargues low resMensen die niet snappen hoe de menselijke geest zoveel verschillende vormen kan aannemen, veronderstellen dat hij onverklaarbare tegenstrijdigheden bevat. Ze zijn verbaasd als iemand vlug van begrip maar niet scherpzinnig is, als iemand die correct redeneert de verkeerde praktische keuzes maakt, als iemand die zich helder uitdrukt een slordige geest heeft enz. De reden waarom ze die vermeende ongerijmdheden zo moeilijk kunnen accepteren, is dat ze karaktertrekken met geesteseigenschappen verwarren en het verstand verantwoordelijk houden voor gevolgen van de passies. Ze zien niet dat een nauwkeurige geest soms alleen een fout maakt om een passie te bevredigen, en niet uit gebrek aan inzicht. En als iemand vlug van begrip maar niet scherpzinnig is, staan ze er niet bij stil dat scherpzinnigheid en vlugheid van begrip twee dingen zijn die weliswaar op elkaar lijken, maar toch genoeg van elkaar verschillen om te worden onderscheiden. Ik pretendeer niet alle bronnen van onze misvattingen over deze onuitputtelijke materie aan het licht te kunnen brengen. Wanneer we de waarheid op één plaats te pakken denken te hebben, ontglipt ze ons op duizend andere. Maar door de voornaamste delen van de geest af te gaan hoop ik de wezenlijke verschillen ertussen te kunnen vaststellen en heel veel van de denkbeeldige contradicties weg te nemen die men uit onwetendheid overal meent te zien. Dit eerste boek wil via aan de ervaring ontleende definities en bespiegelingen inzicht verschaffen in alle verschillende menselijke eigenschappen die onder het begrip geest vallen. Degenen die naar de fysieke verklaring van die eigenschappen zoeken, zouden er misschien met iets meer zekerheid over kunnen spreken als ik in dit werk de gevolgen wist te ontwarren waarvan zij de beginselen bestuderen.

[fragment uit Vauvenargues, De menselijke geest – een inleiding (oorspr. Introduction à la connaissance de l’esprit humain), vert. Martin de Haan. Vantilt, 2015]