web analytics

Vertaalcensuur (1)

Een klassiek geval van vertaalcensuur: de Duitse vertaling van Willem Elsschots Tsjip, het autobiografisch geïnspireerde boek dat hij in 1933 publiceerde over zijn eerste kleinzoon. Die Duitse versie, meteen ook de vroegste vertaling van Elsschots werk, verscheen in 1936 onder de titel Tschip bij de Berlijnse uitgeverij Holle & Co. Voor de vertaling tekende Else von Hollander-Lossow.

In de correspondentie van Elsschot met uitgever G. Holle is de affaire rond de censuur van Tsjip op de voet te volgen. Een goede samenvatting ervan geeft Elsschot zelf wanneer hij in 1938 een klein ‘dossier Holle’ samenstelt, bedoeld als weerlegging van de suggestie dat hij van de verminking van zijn boek op de hoogte zou zijn geweest, dus als bewijsmateriaal tegen degenen die hem, in zijn eigen woorden, ‘in een hoek kunnen dringen’, lees: kunnen verdenken van heulen met de vijand.… > Lees verder

Liefde en macht

De Franse literaire wereld lijkt al enige weken in de greep van een potentiële nieuwe cause célèbre. Met roerende eensgezindheid hebben nagenoeg alle hedendaagse schrijvers van naam zich dezer dagen achter romancier Régis Jauffret geschaard, wiens in maart 2010 verschenen roman Sévère op last van de rechter uit de rekken dreigt te worden gehaald. Tegen Jauffrets uitgever, Le Seuil, is begin oktober aangifte gedaan door de familie van Édouard Stern, een puissant rijke, in 2005 door zijn minnares Cécile Brossard vermoorde Franse bankier. Op die geruchtmakende moordzaak baseerde Jauffret zijn roman (zie voor meer details de papieren man).

De affaire sprak van meet af aan tot de verbeelding van het immer sensatiebeluste publiek.… > Lees verder

Oersimpele manier om een stad te verwoesten

Mario Vargas Llosa, Nobelprijswinnaar 2010, woonde in de jaren 60 in Parijs, een stad die toen voor veel Latijns-Amerikaanse auteurs gold als een soort nieuw Jeruzalem. De Peruaan was er goed bevriend met de eenentwintig jaar oudere Argentijnse schrijver Julio Cortázar (1914-1984). In 1997 schreef Vargas Llosa een zeer mooi essay over het werk van Cortázar en over de jaren waarin die zijn model en mentor was. Ik las dat essay dezer dagen met stijgende geestdrift – Haan en ik hebben namelijk de afgelopen maanden het complete Franstalige werk van Cortázar vertaald. Vargas Llosa:

‘[…] De literatuur verstikt zichzelf met een overmaat aan conventies en ernst.… > Lees verder

Politiepastiche

Een pastiche, zegt Van Dale, is een ‘werkstuk in nabootsende stijl, met satirische of kritische bedoelingen’. La Carte et le territoire mondt volgens diverse commentatoren uit in de ‘pastiche van een politieroman’. Die karakterisering is maar ten dele terecht, want hoewel het in deel drie van de roman inderdaad gaat om het politie-onderzoek naar de moord op schrijver Michel Houellebecq, en hoewel de focalisator (zoals de narratologen zeggen) in dat deel niet langer kunstenaar Jed Martin is maar commissaris Jasselin, die het onderzoek leidt, is er van de nabootsing van een politieroman, laat staan van de satire of kritiek op dat genre, geen sprake.… > Lees verder

Kaart en gebied (bis)

De Creuse is een Frans departement dat toeristen of welgestelde gepensioneerden op zoek naar de bekoringen van het platteland tot nog toe grotendeels links hebben laten liggen, en met reden. Het is een ingeklonken, sombere streek, bestaand uit bosrijke hoogvlakten doorsneden met smalle, vochtige valleitjes; het landschap van de Creuse heeft de bezoeker weinig schoons, weids of lieflijks te bieden.

In zijn nieuwe roman La Carte et le territoire verklaart Michel Houellebecq het feit dat vroegoude Britse traders de Creuse tot op heden hebben veronachtzaamd, nadat ze zich meester hadden gemaakt van de Dordogne en op het punt stonden om uit te zwermen over het Massif Central, niet uit de aard van het landschap, maar uit de val van de Londense beurs en de crisis van de subprimes.… > Lees verder

Frans de Haan (1935-2010)

‘Toen ik zestien was heeft niemand me aangeraden Valéry, Gide, Claudel te lezen. Niemand. En als ik een boek kocht van het geld dat ik uit het vestzakje van vader pikte voordat ik naar school ging, moest ik het weghouden als ik thuiskwam. Maar in mijn kamer beklommen de boeken elkaar. De literatuur was aan het vrijen. Omdat ik, wachtend op het luchtalarm, niet sliep, las ik. Doordat ik steeds bang was voor – Duitse of Amerikaanse – spek en bonen dood te gaan, bedacht ik op een dag dat leven alleen uitgaande van het plezier mogelijk was. En jammer dan voor de maatschappelijke of andere doeltreffendheid.… > Lees verder