In de ogen van veel mensen, uitgevers en critici incluis, is literair vertalen een vorm van dienstverlening, een inwisselbaar, anoniem en tot (terechte) nederigheid stemmend ambacht met een louter instrumenteel doel – een literaire tekst uit een vreemde taal ‘ontsluiten’ in de eigen taal. Tot voor kort vormden vertaalwetenschappers niet altijd een uitzondering op die laatdunkende grondhouding. Geen wonder, als je de sociologische realiteit in aanmerking neemt: de wetenschap is een prestigieuze activiteit, geschraagd door een prestigieuze institutie die aan haar beoefenaars glansrijke carrières biedt – het literaire vertalen is een roemloze freelance-activiteit, of om het nog gechargeerder te zeggen: een vorm van letterknechterij waarvoor je, zoals Hans van Pinxteren ooit zei, een gelofte van armoede moet afleggen.… > Lees verder
Jacqueline Harpman, Ik die nooit een man heb gekend
[In het voorjaar van 2024 heb ik op verzoek van Uitgeverij Orlando de vertaling van Moi qui n’ai pas connu les hommes herzien, een roman van Jacqueline Harpman uit 1995. De oorspronkelijke vertaling, Ik die nooit een man heb gekend, door Peggy van der Leeuw, verscheen in 1998 bij Uitgeverij Thôth. Hoewel het oplappen van oude vertalingen een twijfelachtige reputatie heeft – als een vertaling gebreken kent, is hervertalen dan niet de aangewezen optie? – komt het vaak genoeg voor; een vertaling laten herzien kost nu eenmaal minder dan een vertaling laten overdoen. En soms volstaan marginale correcties om een boek beter te maken.… > Lees verder
De jaren, een reprise
In december 2022 schreef ik een behoorlijk lyrische blogpost (een paar muggezifterige opmerkingen daargelaten) over de toen net in première gegane toneelversie van De jaren van Annie Ernaux, in de bewerking door Eline Arbo bij het Nationale Theater. De weerklank die de voorstelling vond, overtrof elke verwachting. Vandaag, dinsdag 29 oktober 2024, speelt De jaren opnieuw, in Schouwburg Orpheus in Apeldoorn, en de komende weken wordt de voorstelling nog 22 keer op de planken gebracht in diverse, vooral Nederlandse theaters. Dit is wat regisseur Eline Arbo zelf in 2023 verklaarde over die reprise: ‘De jaren is een voorstelling waar wij heel trots op zijn, en die veel heeft betekend voor iedereen die meedeed aan het proces.… > Lees verder
Une intervention d’Aphrodite. Traduire Les deux Beune
Le trouble provoqué par une lecture, un mélange de malaise, de fascination et d’euphorie qui oblige à différer le jugement qu’on porte sur ce qu’on lit, voilà ce que j’ai appris à distinguer comme la marque de fabrique des grands textes. C’est ce trouble dont j’ai naguère été saisi à mes lectures de Vies minuscules et de Rimbaud le fils. C’est aussi celui qui m’a accompagné en traduisant Les deux Beune en néerlandais.
La Grande Beune, la nouvelle qui constitue le première partie du roman, paraît en 1996. Je l’ai traduite en 1997. Pour éviter la diphtongue ‘beun’, qui pour un néerlandais ne fait pas penser au nom d’une rivière mais à un banneton ou à du travail clandestin, j’en ai changé le titre en De hengelaars van Castelnau (‘Les pêcheurs de Castelnau’).… > Lees verder
De Filter Vertaalprijs 2024 voor Schoonheid op aarde
Ik was even van mijn à propos. Op 1 oktober jl. werd Schoonheid op aarde van C. F. Ramuz bekroond met de Filter Vertaalprijs. Er waren dit jaar twee categorieën, behalve proza voor volwassenen viel ook een vertaald kinderboek in de prijzen. De gelukkige in die categorie was Maria Postema, voor Julia en de haai van Kiran Millwood Hargrave (een boek dat nodig moet worden herdrukt, ik heb er in Groningse boekhandels tevergeefs naar gezocht).
Aanvankelijk, tijdens de prijsuitreiking op het ILFU, voelde ik eerder ongeloof en gêne dan vreugde. Voor vreugde waren er anders genoeg redenen: erkenning van het harde werk, de bijbehorende harde euro’s, maar ik had mijn kansen zeer laag getaxeerd.… > Lees verder
De kikkerslag. Over Brissets Zwemmen of de zwemkunst
De mens is geboren in het water en stamt af van de kikker – een theorie die wordt bewezen door de analyse van de menselijke taal. Zo luidt, samengevat, de stelling die Jean-Pierre Brisset (1837-1919), Frans schrijver, denker en uitvinder, vanaf 1889 in een reeks profetische werken verdedigt: Le Mystère de Dieu est accompli (1890), La Science de Dieu ou La création de l’homme (1900), Les Prophéties accomplies (Daniel et l’Apocalypse) (1906) en Les Origines humaines (1913). In deze geleerde boeken geeft Brisset via omstandige analyse van woordspelingen en homofonieën in de Franse taal een volkomen nieuwe visie op de menswording, die in rechtstreekse concurrentie treedt met Darwin.… > Lees verder